خلاصة:
با وقوع خشکسالیهای اخیر در شهرستان گنبدکاووس، توجه به اقدامات پیشگیرانهیی که بتواند آثار خشکسالی را کاهش دهد (مدیریت ریسک خشکسالی)، اهمیت فراوانی دارد. مطالعهی حاضر بهدنبال دستیابی به شیوههایی از مدیریت ریسک خشکسالی است که ضمن کاهش خسارتهای ناشی از خشکسالیها در کوتاهمدت و حتا بلندمدت، غافلگیری کشاورزان را به کمـرین اندازهی ممکن برساند. پس از شناسایی و گروهبندی راهکارهای مدیریت ریسک خشکسالی، از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بهمنظور اولویتبندی راهکارها بهره گرفته شد. پرسشنامههای مقایسهی زوجی راهکارها در سال 1388 توسط کارشناسان صاحبنظر و آگاه در بخشهای اجرایی، تحقیقاتی و آموزشی جهاد کشاورزی شهرستان گنبدکاووس، شرکت آب منطقهیی و مرکز تحقیقات کشاورزی استان گلستان و نیز تعدادی از کشاورزان مجرّب این شهرستان تکمیل گردید. نتایج اولویتبندی در نرمافزار Expert Choice نشان داد در بخش راهکارهای «زراعی» معرفی ارقام مقاوم به خشکی و شوری، در بخش راهکارهای «فنّیآبیاری» استفاده از سیستمهای آبیاری تحتفشار، در بخش راهکارهای «قانونی» بیمهی خشکسالی و تخصیص اعتبارات، و در بخش راهکارهای «نهادی» استقرار نظام پایش و پیشآگاهی خشکسالی در سطح ملّی یا منطقهیی و آموزش کشاورزان اولویت بالاتری در مدیریت ریسک خشکسالی دارد. از اینرو، لازم است که برنامهریزان و سیاستگزاران منطقهیی، تصمیمهای خود را در چارچوب اولویتهای مذکور اتخاذ نمایند.
With occurrence of recent droughts in Gonbad-e-Kavous district, it is considerable to regard preventive measures (drought risk management) that can mitigate drought effects. This study follows measures of drought risk management that mitigate droughts losses in short-run and long-run and minimize the farmers’ getting shocked. After recognition and classification of measures of drought risk management, the Analytical Hierarchy Process (AHP) technique was applied to ranking measures. The questionnaires including binary comparison of measures were complemented by experts of executive, research and training departments in Jihad-e-Agriculture of Gonbad-e-Kavous County, regional water authority and agricultural research center of Golestan province and also few experienced farmers of Gonbad district in 2009. The AHP results from Expert Choice software showed that among farming measures, introducing species resistant to drought and salinity; among technical irrigation solutions, using the pressurized irrigation systems; in the legal group, drought insurance and allocating credits; and finally among the institutional measures, establishment of drought monitoring and prediction system in a national or regional level and training farmers are enjoyed higher priority in drought risk management. Therefore, it is necessary for regional planners and policymakers to make their decisions on the basis of the above-mentioned priorities.
ملخص الجهاز:
تعیین اولویت های مدیریت ریسک خشک سالی در بخش کشاورزی شهرستان گنبدکاووس با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی علی دریجانی ، سمانه شاه حسین دستجردی و ناصر شاهنوشی تاریخ دریافت : ١٣٨٨/٢/٦ تاریخ پذیرش : ١٣٨٩/١١/٢٣ چکیده با وقوع خشک سالی های اخیر در شهرستان گنبدکاووس ، توجه به اقدامات پیش گیرانه یی که بتواند آثار خشک سالی را کاهش دهد (مدیریت ریسک خشک سالی )، اهمیت فراوانی دارد.
از آن جا که در ایران ، مدیریت ریسک خشک سالی در ابتدای راه قرار دارد (مرید و مقدسی ، ١٣٨٤؛ شاهنوشی و هم کاران ، ١٣٨٩) و به نظر می رسد بسیاری از مطالعات صورت گرفته در کشور، نگاهی کلی به این نوع مدیریت داشته است ؛ مطالعه ی حاضر به دنبال دست یابی به شیوه هایی از مدیریت ریسک خشک سالی است که ضمن کاهش خسارات ناشی از خشک سالی ها در کوتاه مدت و حتا بلندمدت ، غافل گیری کشاورزان را به حداقل ممکن برساند.
اندازه های ترجیحات برای مقایسه ی زوجی (به تصویر صفحه رجوع شود) مأخذ: قدسی پور (١٣٨٥) ذکر این نکته لازم است که انتخاب افراد پرسش شونده برای انجام مقایسه ی زوجی نباید به صورت نمونه گیری و تصادفی صورت پذیرد (محمدیان ، ١٣٨٦)، بل که می بایست از نظرهای خبرگانی استفاده نمود که با اقلیم منطقه ی گنبدکاووس آشنا باشند و نیز تجربه ی کافی در زمینه ی آثار خشک سالی و راه کارهای مقابله با آن را داشته باشند.