ملخص الجهاز:
"کشورهای شرقی نیز که بنیانگذاران تمدن و فرهنگ زمانهاند،هنوز بر سر پای خود ایستاده بودند:امپراتوری چین نیرومند به حساب میآمد،هند نسبتا قوی و بسیار ثروتمند بود،امپراتوری ایران از نظر سیاسی و اقتصادی قدرتی بزرگ در منطقه و جهان محسوب میشد و دولت عثمانی حتی بر قسمتی از اروپای امروزی حکومت میکند.
هنگامی که شرق از خواب چند صد ساله خود بیدار شد،کار از کار گذشته بود و دیگر از آن موازنه نسبی خبری نبود و تقریبا تمام قدرت و ثروت در اختیار چند کشور انگشتشمار غرب قرار داشت و این کشورهای تازه به دوران رسیده به بهای ویرانی جهان قدیم، کشورهای خود را آباد کرده بودند.
در اواخر دوره جمهوری یا اوایل دوره امپراتوری، بانکداری در روم رونق یافت و دو گروه بانکدار عمده به تدریج در این امپراتوری پدیدار شدند:یکی گروه نومیلاری( Numilari )بود که صرفا کارهای تبدیل پول را انجام میدادند و دیگری گروه آرژانتاری ( Argentari )که تقریبا کلیه خدمات بانکی را عرضه میداشتند8.
متاسفانه در آغاز قرون وسطا،امپراتوری روم با حمله قبایل وحشی غرب اروپا،یعنی همین اروپای داعیهدار امروز،نابود گردید،و نهتنها تجارت و بانکداری رو به افول گذاشت،بلکه اساس تمدن در غرب برای چند قرن متزلزل شد،درحالیکه بانکداری در ایران و سایر کشورهای متمدن شرق در حال رشد و گسترش بود.
در همین زمان،یعنی اواخر قرون وسطا، بانکهای ونیزی-فلورانسی که در بانکداری پیشگام دیگر بانکهای رومی بودند،به گسترش شبکههای بانکی خود پرداختند و برای اولین بار در غرب اروپا، از جمله در ناحیه بریتانیای امروزی،شعبههایی را دایر کردند و کشورهای اروپای غربی با پدیده بانکداری برای اولین بار آشنا شدند،در صورتی که در امپراتوری ایران قرنها بود که مردم با مفهوم بانکداری که همان صرافی است،آشنا بودند."