ملخص الجهاز:
"به هر حال خدمت دکتر پاریزی باستانی عرض شود که مطابق همان مقالهء ممتعشان-در یادگارنامهء اینجانب- نخستین بار که امکان گفتگو دربارهء میرزا آقا خان کرمانی فراهم آمد،یعنی شصت سال قبل،«مقاله‌ای طولانی و در عین حال،دقیق و شکافنده و تحقیقی و پر ارزش،در مجلهء فرهنگ رشت قرائت نمودند که به طریق نقد ادبی و طول کریتیک فرنگی تحریر یافته بود و این خود دلیلی است بر اینکه حذف و سانسوری (به تصویر صفحه مراجعه شود) در حاشیه «دار التعلیم رشت» در کار نبوده و هدف نویسندگان مقالات،صرفا ذکر حقایق و شرح احوال خدمتگزاران ملت و مملکت بوده است بدون آنکه بین سید قریشی و غلام حبشی فرق و امتیازی گذارده شود یا موضوع همولایتی و همشهریگری مطرح باشد و به همین مناسبت بوده که مقالات نویسندگان ادوار گذشته بدون حذف و سانسور و بدون یک کلمه پس و پیش چاپ و منتشر می‌شده است.
چنین محفل و کانون را مسلما نمی‌توان به نام یک مدرسه به سبک جدید نامید بنابراین،خواه- ناخواه باید بپذیریم که نخستین مدارس گیلان که به سبک جدید تأسیس یافت همان است که در کتاب گیلان در گذرگاه زمان ذکر گردیده است یعنی در حکومت اول محمد ولیخان خلعتبری نصر السلطنه(سپهدار،سپهسالار)به سال 1317 قمری که بودجه‌اش را حاکم گیلان از اعیان و اشراف و متعینین رشت جمع آوری نموده و خود مظفر الدین شاه نیز به اعتبار اینکه مدرسه به نام«شرافت مظفری» موسوم خواهد گشت،مبلغ پانصد تومان اعانه اعطا یک فرض آخر هم این است که دار التعلیم شیخ سیرجانی یک مدت کوتاهی دایر بوده و بعد از مراجعت شیخ،به مدرسهء شرافت مظفری انتقال یافته و در آن ادغام شده باشد که در تأیید این فرض می‌توان از عکسی که در دست می‌باشد کمک گرفت."
(
, 
, 
)
