خلاصة:
گنبدهای نمکی از جمله لندفرمهایی هستند که علیرغم اهمیت آنها، کمتر از ناحیه ژئومورفولوگها بررسی شدند.از مجموع گنبدهای نمکی ایران، تعداد قابل ملاحظهای در شمال غرب واقع است.در مقاله حاضرسعی شده ویژگیهای کمیگنبدهای نمکی شمال-غرب ایران مورد بررسی قرار گیرد به همین منظور، با توجه به موقعیت گنبدهای نمکی نسبت بهساختارهای تکتونیکی، گنبدهای نمکی بهدو گروه گنبدهای داخل ناودیسها و داخل طاقدیسها تقسیم شده اند. جمعآوری دادههااز طریق بررسیهای میدانی، نقشه-های زمینشناسی،تصاویرماهوارهای(اسپات،2012) وعکسهای هوایی (1:55000و1:20000) صورت گرفته است. از مجموع 47 گنبد نمکی شناسایی شده در شمالغرب، 29 مورد در داخل و یا حاشیه ساختارهای ناودیسی و 18 گنبد نمکی در داخل ساختارهای طاقدیسی قرار دارند. در این تحقیق، ضمن مقایسه پارامترهای مورفومتری ( ضریب کشیدگی، ضریب افراشتگی، ارتفاع نسبی، مساحت، محیط، دایره-واری و فاصله گنبدها از گسلها) دو گروه با یکدیگر، تأثیرپذیری این پارامترها از گسل تبریز و نزدیکترین گسل نیز بررسی شده است. نتیجه بررسی پارامترهای مورفومتری گنبدها نشان میدهند که در کل گنبدهای نمکی داخل ناودیسها نسبت به گنبدهای نمکی داخل طاقدیس دارای مساحت، ارتفاع و دایرهواری کمتر است، اما دارای ضریب کشیدگی و ضریب برافراشتگی بیشتری میباشند. گنبدهای داخل ناودیسها یا روی گسلها یا در فاصله کمی از گسلها و اکثراً در جبهه کوهستانها قرار دارند، در حالی که گنبدهای داخل طاقدیسها در فاصله بیشتری نسبت به گسلها قرار دارند. بنابراین پارامترهای مورفومتری گنبدهای داخل ناودیسها نسبت به گنبدهای داخل طاقدیس، بیشتر تحت تأثیر گسلها هستند.
ملخص الجهاز:
نتيجه بررسي پارامترهاي مورفومتري گنبدها نشان مي دهند که در کل گنبدهاي نمکي داخل ناوديس ها نسبت به گنبدهاي نمکي داخل طاقديس داراي مساحت ، ارتفاع و دايره واري کمتر است ، اما داراي ضريب کشيدگي و ضريب برافراشتگي بيشتري مي باشند.
بررسي روابط بين پارامترهاي گنبدهاي نمکي داخل ناوديس ها: چنانکه جدول (١) نشان مي دهد پارامترهاي کمي بررسي شده شامل مساحت ، ارتفاع نسبي ، محيط ، ضريب برافراشتگي ، ضريب کشيدگي ، فاصله از گسل تبريز، فاصله از نزديک ترين گسل و تراکم گسل ها در شعاع ٥ کيلومتري گنبدها مي باشند که در اينجا سعي مي شود تأثير پارامترهاي مربوط به گسل ها روي پارامترهاي مربوط به شکل گنبدها مورد تحليل قرار گيرند: ١.
جدول (٢) : مشخصات مورفومتري گنبدهاي نمکي داخل ساختار طاقديسي ارتفاع فاصله از دايره تراکم نام گنبد چين km٢ مساحت کشيدگي نسبي برافراشتگي گسل تبريز فاصلهازگسلمجاور واري گسل km محيط نوع چين گنبد ميزبان m/km km 1/km km m ١ منور طاقديس طاقديس 2.
در مقابل ، گنبدهاي نمکي داخل ساختارهاي طاقديسي فاصله زيادي از گسل تبريز دارند و به اين خاطر ويژگي هاي مورفومتري آن ها کمتر تحت تأثير گسل - ها بوده و لذا داراي مساحت زياد است ، اما ضريب برافراشتگي و ضريب کشيدگي کمتر مي باشند.
J. (1987), Dynamical Geology of Salt and Related Strictures, Academic press, Inc.
(1987), In Dynamical Geology Of Salt And Related Strictures, Ed by Lerche.