خلاصة:
یک منطقه مورفوژنتیک (منطقه مورفوکلیماتیک) پهنهای است که لندفرم های آن توسط فرآیندهای شکل زایی یکسان و یا مشابه، به ویژه فرآیندهای کنترل شده به وسیلۀ اقلیم شکلگرفته و یا میتواند به وجود آید. این مطالعه بر پایه مدلهای لوئیس پلتیر استوار است. با هدف پهنه بندی مناطق مورفودینامیک و مورفوکلیماتیک آزادراه خرمآباد ـ پل زال در دوره زمانی حال حاضر و کواترنر پایانی، دادههای اقلیمی شامل میانگین دما و بارش دوره سرد سال در 20 ایستگاه همدید و اقلیمشناسی با طول آماری بیش از 30 سال اخذ گردید. با روش رگرسیون خطی همبستگی بین دما و بارش با ارتفاع محاسبه شد. با دستیابی به سطح معناداری قابل قبول پهنه بندی دما و بارش حال حاضر و آخرین دورۀ یخچالی بر پایه مدلهای لوئیس پلتیر و مبتنی بر سطوح ارتفاعی در نرمافزار Arc GIS بازسازی شده است. از روی دامنههای بارش و دمای موجود در مدل، پهنههای مورفوکلیماتیک و مورفودینامیک حال حاضر و آخرین دوره یخچالی به صورت چهار قلمرو مجاور یخچالی، بوریل، معتدل و نیمهخشک تشخیص داده شد. مدلسازی فرآیندهای شکل زایی از روش نمودار ششگانه پلتیر با تعیین شدّت فعالیت هر کدام از سیستمهای شکل زایی در دو دوره زمانی یادشده انجام شد. مقایسه نتایج حاصل از حدود قلمرو مورفوژنتیکی منطقه در عصر حاضر نشان میدهد که حد پایین قلمرو مجاور یخچالی (سولیفلکسیون) به طور متوسط در ارتفاع 2600 متری، قلمرو بوریل در ارتفاع 2000 متری، قلمرو معتدل (پلوویال) در ارتفاع 1250 متری و قلمرو نیمهخشک (پدیمانتاسیون) در ارتفاع 300 متری قرار دارد. همچنین در آخرین دوره یخچالی کواترنر (وورم) حد پایین ارتفاعی قلمرو مجاور یخچالی در 1700 متر، بوریل در 1520 متر، پلوویال در 910 متر و نیمهخشک (پدیمانتاسیون) در پایینتر از 300 متر بازسازی شد. به موازات افزایش یا کاهش مرز این پهنهها، فعالیت هر یک از سیستمهای شکل زایی چون یخبندان، هوازدگی، فرسایش آبی و بادی و تحت تأثیر آنها فراوانی وقوع ناپایداریهای دامنهای تغییر کرده است.
ملخص الجهاز:
به دليل نبود ايستگاه در نقاط مرتفع و عدم نمايش واقعيت بارش و دما در ارتفاعات بالاي منطقه ؛ ٢٠ ايستگاه سينوپتيک و کليماتولوژي دامنه هاي غرب زاگرس با توجه به سه شرط مجاورت با منطقه مورد مطالعه ، عدم نياز به بازسازي داده و طول دوره آماري بالاي ٣٠ سال ؛ ايستگاه هاي نمونه انتخاب گرديد (جدول شماره ١).
بر اساس اين ، از لحاظ مناطق مورفوديناميک و مورفوکليماتيک زمان حال و آخرين دوره يخچالي ، منطقه به چهار قلمرو: مجاور يخچالي (سولي فلکسيون )، بوريل ، معتدل (پلوويال ) و نيمه خشک (پديمانتاسيون ) تقسيم مي شود (شکل ٧).
مناطق مورفوديناميک و مورفوکليماتيک محدوده مورد نظر در حال حاضر منطقه مرز حد ميانه مساحت مساحت منطقه مورفوديناميک ارتفاعي ارتفاع (کيلومترمربع ) (درصد) مورفوژنتيک (متر) سولي فلکسيون -2600 2650 1/66 0 / 064 مجاور يخچالي 2700 بوريل 26002000 2300 203/18 ٩٢ / ٧ بوريل پلوويال -1250 1625 1476/33 ٥٧ / ٥٧ معتدل 2000 پديمانتاسيون 1250 – 300 775 882/87 ٤٣ / ٣٤ نيمه خشک جمع 1264/05 100 بررسي فرآيندهاي شکل زائي حال حاضر و کواترنر پاياني در مسير مطالعاتي لوييس پلتير (١٩٥٠) بر اساس مقادير دما و بارش ، شش نمودار را براي فرآيندهاي شکل زائي ارائه نموده است (شکل ٣) و در اين نمودارها شدت شکل زائي هر فرآيند در سه طيف شديد، متوسط و ضعيف مشخص شده است .