بررسی اثر شاخص‌های مورفولوژیکی رودخانه گرگانرود بر پهنه‌های سیلاب با استفاده از داده‌های سنجش از دور و تحلیل های مکانی (منطقه مطالعاتی: شهر آق‌قلا) مقالة

عبور رودخانه‌ گرگانرود از شهرستان آق‌قلا همواره موجب سیلاب‌های مخربی شده است. هدف از تحقیق حاضر بررسی اثرات مورفولوژیکی رودخانه گرگانرود بر پهنه‌های سیلاب 1398 شهرستان آق‌قلا می‌باشد، بدین منظور از تصاویر سری زمانی ماهواره‌های Sentinel-2 و Landsat-8 به منظور پایش کامل سیلاب استفاده شد، همچنین شاخص‌های NDWI و MNDWI برای آشکارسازی پهنه‌های سیلاب بر تصاویر ماهواره‌ای اعمال گردید. پارامتر‌ ضریب سینوزیته و تعداد و میانگین شعاع پیچانرودها در چهار بازه در حدفاصل روستای سلاق‌یلقی تا روستای دوگونچی با استفاده از نرم‌افزار Google EarthوAutoCAD محاسبه گردید. مساحت پهنه‌های بدست آمده با استفاده از شاخص MNDWI تقریبا 88 درصد از مساحت پهنه‌های بدست آمده از شاخص NDWI بیشتر بود. شاخص سینوزیته رودخانه در حدفاصل روستای سلاق‌یلقی تا روستای محمد آلق برابر 88/3 (پیچانرودی شدید) می‌باشد. با توجه به تخریب دیواره‌ی بیرونی پیچانرودهایی که شعاع انحنای کمی دارند مقدار زیادی گل‌ولای همراه با سیلاب به سمت مناطق شمال‌شرقی و جنوب‌شرقی جریان پیدا کرده بود. در تاریخ چهارم فروردین 1398، در حدفاصل روستای آق‌تکه‌خان تا روستای دوگونچی میانگین عرض کم بستر رودخانه و شیب بستر بسیار کم (دو در ده هزار) باعث عدم حرکت سیلاب شده که منجر به بالا آمدن سطح آب رودخانه و خروج آن از بستر رودخانه در محدوده شهری آق‌قلا شد. دیواره‌سازی قوس‌های بیرونی پیچانرودها، کاشت گیاهان با جذب آب زیاد در حریم کمی رودخانه، تعریض و لایروبی بستر رودخانه می‌تواند تا حد زیادی از آبگرفتگی شهر آق‌قلا هنگام سیلاب جلوگیری نماید.

Gorganrood River’s Morphological Indices Investigation and Its Effects on Flood Zones using Remote Sensing Data and Spatial Analysis (Case Study: Aq’Qala City) Abstract: Urban’s rivers are one of the most important reasons for flood inundation in cities. The aim of this study is to investigate of the morphological effects of the Gorganrood River in Aq’Qala County of flood inundation on march 2019. The images of Sentinel-2 and Landsat-8 were downloaded for full flood monitoring, also, NDWI and MNDWI indices were applied to detect flood zones on satellite images. the sinuosity index and the number and mean radius of meanders were calculated from SallaqYilqi village to Dogonchi village using google earth's software. After comparing the indices, the NDWI index is suitable for the detection of permanent surface water and the lack of mud, while the MNDWI index is suitable for mud water and high humidity. The area of flood maps obtained using the MNDWI index was 88 percent more than the NDWI index. The sinuosity index was 3.88 (sever meander) in the district of SallaqYilqi village to Yampi Village. Due to the destruction of the outer wall of the meander which has a low radius of curvature and the erosion of soil around the river by high rate flow, a large amount of mud water was flowing into the northeastern and northeastern regions. In order to calculate the flood area containing the mud water, the MNDWI index has a much better performance than the NDWI index. On 20th March due to the low mean width of the channel river and very low gradient (0.0002) of bed river from AqTekehKhan village to Dogonchi village, the velocity of the flood was very slow and cause, the flood level was raised and comes out the channel river in the city of Aq’Qala. In order to the flood maps have been extracted, northern and southern of Aq’Qala city will be inundated due to the precipitation of 50 year return period and more (maximum flow rate 739 m3/s). Canalized the outer of curvature of meanders, planting the high Water absorption vegetation around the quantitative buffer zone of Gorganrood river from SallaqYilqi village to Yampi village, widening and dredging the bed river from AqTekehKhan village to Dogonchi village and digging the channel on the northern plains of Gorganrood river can help to prevent the flood flow to toward the Aq’Qala city. Keywords: Aq’Qala , Flood zoning, Remote sensing, NDWI, Morphology, GorganroodGorganrood River’s Morphological Indices Investigation and Its Effects on Flood Zones using Remote Sensing Data and Spatial Analysis (Case Study: Aq’Qala City) Urban’s rivers are one of the most important reasons for flood inundation in cities. The aim of this study is investigation of the morphological effects of the Gorganrood River in Aq’Qala County of flood inundation on march 2019. The images of Sentinel-2 and Landsat-8 were downloaded for full flood monitoring, also, NDWI and MNDWI indices were applied to detect flood zones on satellite images. the sinuosity index and the number and mean radius of meanders were calculated from SallaqYilqi village to Dogonchi village using google earth's software. After comparing the indices, the NDWI index is suitable for the detection of permanent surface water and the lack of mud, while the MNDWI index is suitable for mud water and high humidity. The area of flood maps which obtained using MNDWI index were 88 percent more than NDWI index. The sinuosity index was 3.88 (sever meander) in district of SallaqYilqi village to Yampi Village. Due to the destruction of the outer wall of meander which has a low radius of curvature and the erosion of soil around the river by high rate flow, a large amount of mud water was flowing into the northeastern and northeastern regions. In order to calculate the flood area containing the mud water, the MNDWI index has a much better performance than the NDWI index. On 20th March due to the low mean width of channel river and very low gradient (0.0002) of bed river from AqTekehKhan village to Dogonchi village, the velocity of flood was very slow and cause, the flood level was raised and comes out the channel river in city of Aq’Qala. In order to the flood maps have been extracted, northern and southern of Aq’Qala city will be inundated due to the precipitation of 50 year return period and more (maximum flow rate 739 m3/s). Canalized the outer of curvature of meanders, planting the high Water absorption vegetation around the quantitative buffer zone of Gorganrood river from SallaqYilqi village to Yampi village, widening and dredging the bed river from AqTekehKhan village to Dogonchi village and digging the channel on the northern plains of Gorganrood river can be help to prevent the flood flow to toward the Aq’Qala city.keywords : Aq’Qala , Flood zoning, Remote sensing, NDWI, Morphology, Gorganrood.

لانگات ٣ و همکاران (٢٠١٩)، به پایش تغییرات دینامیکی کانال رودخانۀ تانا (کنیا) با استفاده از رویکردهای سنجش از دور و GIS پرداختند، آن ها مقدار افزایش و تغییـرات 1 Balasch 2 Kumar 3 Remote Sensing 4 Geographic Information System 5 Himayoun & Roshni 6 Jhelum river 7 Langat فرسایش در یک باز را بوسیله تصاویر اپتیکی سری زمانی لندست محاسبه کردند و به این نتیجه رسیدند که عوامل رژیم جریان هیدرولیکی، کاربری زمین های بالادست ، شیب طبیعی کانال و پوشش گیاهی اطراف کانال بیشترین تأثیر در این تغییرات را داشته اند. کومار٤ و همکاران (٢٠١٣)، اثرات ژئومورفیکی سیلاب در سال ٢٠١١ را بر روی کانال رودخانه راپتی با استفاده از داده های سنجش از دور و GIS مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که شکل سیلابدشت ها و خطوط کناری رودخانه جابه جایی جانبی را با توجه به قدرت جریان سیلاب بـه انـدازه ١٠ تـا ٢٣ (٢-Wm) داشته است و بیشترین جابه جایی این کانال به طرف شمال غربی بوده است . یکی از مهمتـرین کاربردهـای 1 Kumar 2 Wang 3 Normalized Difference Water Index 4 Modified Normalized Difference Water Index 5 Di Baldassarre and Uhlenbrook 6 Musa 7 Kwang 8 Volta River 9 Du نقشه های پهنه بندی سیلاب برای شهرستان آق قلا تعیین حدود گذرگاه سـیل و اراضـی سـیل گیر حاشـیه رودخانـه گرگانرود در مناطق شرقی شهر آق قلا می باشد. هدف این تحقیق استخراج و محاسبه مساحت پهنه های سیلاب فروردین ١٣٩٨ شهرستان آق قلا به کمک تصـاویر اپتیکـی ماهواره هـای ٢-Sentinel و ٨-Landsat بـا اسـتفاده از نسبت گیری طیفی باندهای مرئی و ارتباط آن با پارامترهای مورفولوژیکی رودخانه گرگانرود در حدفاصل روستاهای سلاق یلقی تا روستای دوگونچی میباشد.