خلاصة:
نظام اعتبارات خرد یکی از راهکارهای مطرح شده در دو دهه اخیر به منظور تسریع فرایند سرمایهگذاری و تقویت بنیان مالی و پسانداز و نهایتا توانمندسازی جوامع روستایی و فقرزدایی بوده است. دریافت وامهای خرد از بانکهای تجاری متضمن وثایق و تضمینهای بسیاری است که افراد فقیر و کم درآمد از تامین آن عاجزند. بنابراین ممکن است این افراد به ایجاد روابط مالی غیر رسمی و اخذ مبالغ ربوی از نزولخواران در شهرها و روستاها روی آورند. از این رو، ایجاد موسسات و شیوههای نوین اسلامی در تامین مالی خرد میتواند نیاز مالی نیازمندان را برطرف سازد تا، هم فرصتهای لازم برای اشتغال، راهاندازی کسب و کارهای کوچک را به دنبال داشته باشد و هم، فقر را در جامعه ریشهکن نماید. از طرف دیگر، جنبه اسلامی این نوع اعتبارات (که در آن تاکید بر ساختار غیر ربوی میباشد) در حال گسترش است. هدف از این مقاله، بررسی وقف پول به عنوان یک منبع تامین مالی خرد اسلامی میباشد. برای رسیدن به این هدف، مبتنی بر روش تحلیلی- توصیفی، ضمن تبیین تجربیات برخی از کشورها، بویژه موسسات موفق و پیشرو در زمینه تامین مالی خرد، به شبیهسازی رفتار بالقوه وقف پول در تامین مالی خرد و پیامدهای مورد انتظار آن پرداخته میشود. براساس نتایج تحقیق، به نظر میرسد وقف پول این ظرفیت را داشته باشد تا در چارچوب تامین مالی خرد اسلامی مورد استفاده قرار گیرد تا، هم تامین مالی در سطح خرد با نظام مالی اسلامی بدون ربا تقویت شود و در عین حال، سطح کلان اقتصادی را نیز متحول سازد و گامی در جهت رفع مشکلات اقتصادی- اجتماعی جامعه باشد.
ملخص الجهاز:
لاهساسنا٢(٢٠١٠) در تحقيق خود با عنوان "نقش وقف پول در تأمين مـالي تشـکيلات اقتصادي کوچک و متوسط " ابتدا به تعاريف متعدد از صنايع کوچک ومتوسط ميپـردازد و سپس به آزمـايش مـدل در جهـت تـأمين مـالي صـنايع کوچـک و متوسـط در چـارچوب شرکت هاي موجود در مالزي ميپردازد و اشاره ميکند که هدف از وقف پول کناليزه کـردن سرمايه وقفي يا وجوه وقف شده به بازار براي سهيم بودن در رشد اقتصادي و بـه واقعيـت رساندن و اجرايي کردن خواسته اهدا کنندگان پول هـاي وقفـي در سياسـت وقـف پـول از 1 Hassan and Ashraf 2 Lahsasna طريق گسترش منافع و سود حاصل از آن ميباشد.
با توجه به اينکه در اکثر فتواي فقهاي اماميه بـويژه مراجـع تقليد اين اشتراط وجود دارد که عين مال موقوفه بايد باقي بماند، وقف پول صحيح نيسـت (خمينــي، ١٤٢٢ق ، ج ٢: ص ٤٤٥؛ گلپايگــاني، ١٤٠٩ق ، ج ٢: ص ٣٤٩؛ مکــارم شــيرازي، 1 Waqf capital 2 Borrowers 3 Ownership ١٤٢٧ق ، ج ٢:ص ٤٣٥)، لذا در ادامه برخي از راه کارهاي ارائه شده براي بهره برداري از ايـن منبع مردمي براي تأمين مالي امور مختلف اشاره ميشود: پول را از طريق هر نوع عقد يا ايقاعي مانند هديه يا صلح ، به تمليک محـل مـورد نظر درآورد (مکارم شـيرازي، ١٤٢٧ق ، ج ٢: ص ٤٣٥).
به اين ترتيـب کـه صـندوق وقـف پـول از طريق سرمايه گذاري وجوه وقف شده در انواع قراردادها بـويژه قـرارداده هـاي اسـلامي بـه انجام تأمين مالي خرد بپردازد و منافع حاصل را صرف افراد فقير و کم درآمد کنـد.