خلاصة:
اتکا به صادرات نفتی از ویژگیهای خاص اقتصاد ایران میباشد و همواره نوسانات قیمت نفت سبب
بیثباتی درآمدهای ارزی و اقتصاد ایران میباشد. همین امر سبب شده که عدم وابستگی به اقتصاد تک محصولی، تنوع بخشیدن به درآمدهای ارزی از طریق افزایش صادرات غیرنفتی و افزایش سهم اقتصاد ایران در تجارت بینالملل مورد تأکید برنامههای توسعه اقتصادی قرار گیرد. توجه به صادرات غیرنفتی و اقدامت موثر در جهت بهبود، نیازمند ایجاد محیط رقابتی است و این خود حضور گستردهتر در بازارهای جهانی را ناگزیر میسازد. پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی بر رشد اقتصاد ایران انجام شده است. برای انجام پژوهش حاضر، از مدل توسعه یافته «عباس شاکری» (1383) استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، دانشگاه دولتی، پیام نور، آزاد اسلامی، اتاق بازرگانی، صنعت و معدن و تجارت میباشد. حجم نمونه بدست آمده با استفاده از فرمول کوکران 78 نفر میباشد که با استفاده از نمونهگیری خوشهای طبقهای انتخاب شده است. جهت جمعآوری اطلاعات از پرسشنامهای حاوی 25 سوال در ارتباط با صادرات غیرنفتی و عوامل موثر بر آن استفاده گردیده است. برای تجزیه و تحلیل دادههای بدست آمده از نمونههای مورد بررسی از روش آزمون همبستگی اسپیرمن، تخمین رگرسیون، آزمون فریدمن و آزمون کای/دو استفاده شده است. نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل دادههای میدانی بیانگر تاثیر مثبت و
معنیدار عوامل قیمتی و عوامل غیرقیمتی بر صادرات غیرنفتی از دیدگاه دانشگاه دولتی، پیام نور، آزاد اسلامی، اتاق بازرگانی، صنعت و معدن و تجارت محدود میباشد. همچنین براساس نتایج حاصله، اولویت عوامل قیمتی و عوامل غیرقمیتی در ارتباط با صادرات غیرنفتی یکسان بوده و با یکدیگر تفاوت معنیداری را نشان نمیدهند. نتایج حاصل از آزمون همبستگی نیز رابطه بین عوامل قیمتی و غیرقیمتی با صادرات غیرنفتی را تائید میکند. همچنین نتایج آزمون کای/دو رابطه بین تمامی شاخصهای مورد بررسی را با صادرات غیرنفتی مورد تائید قرار میدهد.
The reliance on oil exports is one of the characteristics of the Iranian economy and the fluctuations in oil prices always cause instability in foreign exchange earnings and the economy of Iran. This has led to the lack of dependence on the single-economy economy, the diversification of foreign exchange earnings by enhancing non-oil exports and increasing the share of the Iranian economy in international trade. Paying attention to non-oil exports and effective action to improve requires the creation of a competitive environment, which will make it more widely available in global markets. The purpose of this study was to investigate the factors affecting non-oil exports on Iranchr('39')s economic growth. For this research, the developed model of "Abbas Shakeri" (2004) has been used. The statistical population of this research is governmental university, Payame Noor, Islamic Azad, Chamber of Commerce, Industry and Mine and Trade. The sample size was 78 people using Cochran formula, which was selected using stratified cluster sampling. A questionnaire containing 25 questions related to non-oil exports and its effective factors was used to collect data. To analyze the obtained data, Spearman correlation test, regression estimation, Friedman test and Chi-square test were used. The results of field analysis showed a positive and significant effect of price and non-price factors on non-oil exports from the viewpoints of public universities, Payame Noor, Islamic Azad, Chamber of Commerce, Industry and Mining and Trade.
Also, based on the results, the preference of the factors of the factors and factors unconnected with non-oil exports is the same and do not show significant differences. The results of the correlation test confirm the relationship between price and non-price factors with non-oil exports. Also, the results of the chi-square test confirmed the relationship between all indices with non-oil exports.
ملخص الجهاز:
همان گونه که بيان شد جهت عمده حرکت متغير ياد شده افزايشي است ، به طوريکه در طول دوره مطالعه مقـدار صـادرات غيرنفتـي از ١٠٤/٧ ميليـون دلار در سـال ١٣٣٨ به ٦٨٤٧ ميليون دلار در سال ١٣٨٣ رسيد و حدودا ٦٥ برابر شده اسـت کـه بـا پيـدايش و تأثير نفت در تجارت خارجي کشور، از اهميت آن به شدت کاسته شده ؛ ليکن پس از مـدتي توسـعه صادرات غيرنفتي به دليل رکود بازارهاي نفتي و افزايش رقابت در اين بازارها، و همچنين بـه خـاطر کاهش منابع نفتي قابل استحصال و نيز افزايش مصرف داخلي، مجددا مورد توجه قـرار گرفـت و بـه دنبال چنين وضعيتي، تلاش هايي جهت رشد و توسعه اين گونه از صادرات انجام شد.
در برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادي (١٣٦٨-١٣٧٢) بعد از انقلاب اسلامي، دولت با آگاهي از پرنوسان بودن بهاي نفت در بازارهاي جهاني و همچنين نوسانات درآمدهاي ارزي حاصل از صادرات نفت ، جهت ايجاد حاشيه امنيت براي بسياري از بخش هاي اقتصـادي، ماننـد صـنعت و اطمينـان از حصول درآمدهاي ارزي پيش بيني شده در طي اين سال ها به برنامه ريزي بـراي گسـترش صـادرات غيرنفتي پرداخت .
بطور خلاصه عوامل ضرورت و اهميت صادرات بدون نفت عبـارت اسـت از: رهايي از صادرات تک محصولي نفت مستقل از بازيهاي سياسي و اقتصادي؛ پرداختن بـه خـدمات عمومي بخش دولتي، تعاوني و خصوصي در امور همه جانبه از طريق منابع ارزي حاصل از صـادرات غيرنفتي و در نتيجه تامين نيازهاي کشور به واردات مورد نياز؛ ايجاد زمينـه هـاي جديـد و افـزايش سطح اشتغال در زمينه هاي مختلف ، جلوگيري از مهاجرت بيرويه روستاييان مـرزي و کشـاورزان و صنعتگران به شهرها به علت جذب توليد آن ها و رفع نيازهاي اقتصادي و ارائه خدمات مربوط ؛ بهبود کيفيت توليدات (حسيني، ١٣٨٦: ٢٦).