خلاصة:
در سالهای اخیر تشدید پدیده خشکسالی و مدیریت نادرست منابع آب، موجب افت شدید تراز آب دریاچه ارومیه در شمالغرب ایران و بروز پیامدهای منفی زیستمحیطی شده است. لذا بهمنظور پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی، طرح انتقال آب رودخانه زاب به حوضه آبریز دریاچه ارومیه در دست مطالعه و اجرا قرارگرفته است. هدف این مقاله ارزیابی تأثیرات اجرای این پروژه بر وضعیت مخازن آب زیرزمینی دشت پیرانشهر و مورفولوژی زمین در حوضه مبدأ میباشد. دادههای مورداستفاده شامل تصاویر GDEM ماهواره ASTER باقدرت تفکیک 15 متر، دادههای اقلیمی، آمار مرتبط با هیدرولوژی آبهای سطحی و زیرزمینی منطقه موردمطالعه و دادههای ساختمانی و لیتولوژیکی استخراج شده از نقشه زمینشناسی 100000/1 میباشد. همچنین برای تکمیل سایر دادهها و انطباق نتایج با وضع موجود، عملیات میدانی انجامشده است. روش تحقیق عمدتاً بر پایه روش تحلیلی استوار بوده است. نتایج نشان میدهد که روند افت تراز آب زیرزمینی دشت پیرانشهر در پاییندست سد سیلوه، در دوره پس از انتقال آب به حوضه دریاچه ارومیه تشدید خواهد شد. بهطوریکه بعد از اجرای پروژه تراز آب زیرزمینی تا 92/2 متر کاهش خواهد یافت. پیشبینی میشود، ازآنجاکه دشت پیرانشهر بر رسوبات جوان آبرفتی مربوط به دوره کواترنر منطبق است، در حاشیه شمالی و غربی دشت که منطبق بر رأس مخروطافکنهها و رسوبات دانهدرشت است، نشست زمین بهصورت ناگهانی و در پاییندست دشت که منطبق بر قاعده مخروطافکنهها و رسوبات مارن و رس است نشست زمین بهصورت تدریجی رخ دهد. همچنین ازآنجاکه گسلهای فراوان ازجمله گسل سراسری زاگرس از جنوب غربی آبخوان پیرانشهر میگذرد، پیشبینی میشود نشست زمین و ایجاد شکاف در این بخش از حوضه تشدید شود.
ملخص الجهاز:
ارزيابي اثرات انتقال آب بين حوضه اي بر مخازن آب زيرزميني و نشست زمين (مطالعه موردي : انتقال آب رودخانه زاب به درياچه اروميه ) عزت الله قنواتي – دانشيار گروه ژئومورفولوژي ، دانشکده جغرافيا، دانشگاه خوارزمي تهران ، ايران سعيد خضري - دانشيار گروه ژئومورفولوژي ، دانشکده منابع طبيعي ، دانشگاه کردستان ، ايران داود طالب پور اصل - دانشجوي دکتراي ژئومورفولوژي ، دانشگاه خوارزمي تهران ، ايران پذيرش مقاله : ١٣٩٤/٠٢/٠٥ تأييد نهايي : ١٣٩٤/٠٧/٢٩ چکيده در سال هاي اخير تشديد پديدة خشکسالي و مديريت نادرست منابع آب ، موجب افت شديد تراز آب درياچة اروميه در شمال غرب ايران و بروز پيامدهاي منفي زيست محيطي شده است .
در محدوده موردمطالعه ، جايي که سيستم آب هاي سطحي توسط پروژه انتقال آب بين حوضه اي تحت تأثير قرار مي گيرد، سؤال اين است که در اثر انتقال بخش عمده اي از حجم جريانات سطحي در حوضة مبدأ، چه تغييراتي در حجم منابع آب زيرزميني و مورفولوژي زمين در پايين دست پروژه ، اتفاق مي افتد؟ متوسط آمار حجم دبي رودخانة لاوين در يک دور ٢٢ ساله (١٣٧٢ تا ١٣٩٣) در حدود ١٩٦/٣٩ ميليون مترمکعب در سال مي باشد که پس از اجراي پروژه انتقال آب به حوضة درياچة اروميه ، اين ميزان به ٦٣/٨٩ ميليون مترمکعب کاهش خواهد يافت (جدول ٢).