خلاصة:
در راهبردهای توسعه محصولات و سیستم های پیچیده، همپایی فناورانه از مهمترین راهبردهای کاهش شکاف فناورانه بین کشورهای متأخر با رهبران فناوری است، که در این فرآیند کشورهای متأخر با تقلید، جهش و سرمایهگذاری میتوانند فاصله خود را با رهبران کاهش دهند. در دهه اخیر این راهبرد موردتوجه بسیاری از پژوهشگران بوده است، ولی بررسیها نشان میدهد به دلیل عدم توجه بهتمامی مؤلفههای مؤثر در زیستبوم فناوری بسیاری از این تجربیات ناموفق بودهاند. با توجه به پیچیدگی محیط اقتصادی، عدم قطعیتها و تغییرات محیطی، کنشهای عوامل مؤثر در زیستبوم متغیر بوده که لازم است اثر این عوامل بر فرآیند همپایی مدنظر قرار گیرد. نتایج این پژوهش نشان میدهد، وقوع همپایی فناورانه موفق در محصولات و سیستمهای پیچیده، نیازمند ارتقاء قابلیتهای فناورانه، متناسبسازی سیاستهای حکمرانی در مقیاس ملی و بهرهمندی مناسب از مزیتهای نسبی کشوراست. در این پژوهش با تمرکز بر قابلیتهای فناورانه و بررسی ادبیات موضوع و تحقیقات میدانی، با استفاده روش پژوهش ترکیبی عوامل مؤثر بر همپایی فناورانه، شناسایی، تحلیل و اولویتبندی شدهاند. یافتهها نشان میدهد عوامل اساسی شامل قابلیتهای تکنیکی و زیرساختی، ادغام در زنجیره ارزش جهانی، حکمرانی، رژیمهای فناورانه، سرمایههای اجتماعی، انباشت ثروت و منابع مالی، منابع فیزیکی و جغرافیا، تحریمهای اقتصادی، عوامل و مؤلفههای بازار و نهادسازی بر وقوع همپایی فناورانه در صنعت پتروشیمی ایران مؤثر میباشند.
Abstract In complex product and systems development strategies, technological catch-up is one of the most important strategies to reduce the technological gap between latecomer countries and technology leaders, in which latecomer countries can reduce their distance from the leaders by imitation, leap and investment. In the last decade, this strategy has been considered by many researchers, but studies show that many of these experiments have failed due to the lack of attention to all the components that affect the technology ecosystem. Due to the complexity of the economic environment, uncertainties and environmental changes, the actions of the factors affecting the ecosystem are different and it is necessary to consider the effect of these factors on the catch-up process. The results of this study show that the occurrence of successful technological catch-up in complex products and systems, requires the development of technological capabilities, adaptation of governance policies at the national level and proper use of the country's comparative advantages. In this research, focusing on technological capabilities and reviewing the literature and field research, using the combined research method, the factors affecting technological catch-up have been identified, analyzed and prioritized. Findings show key factors including technical and infrastructural capabilities, global value chain integration, governance, technological regimes, social capital, accumulation of wealth and financial resources, physical resources and geographical, economic sanctions, market factors and components, and institutionalization ,they are effective in the occurrence of technological catch-up in the Iranian petrochemical industry.
ملخص الجهاز:
حال سوال اين است چرا ايران صنعت پتروشيمي ايران با برخورداري از منابع عظيم نفت و گاز، قابليت هاي انسـاني و زيـر ساختي و ساير مزيت هاي نسبي نتوانسته است به مزيت رقابتي در عرصه بين المللي دسـت يابد؟ و چرا سرمايه گذاريهاي سنگين و افزايش ظرفيت بالاخص در دو دهه اخير منجر بـه توسعه فناوريهاي کليدي و بومي سازي تجهيزات و مواد کليدي نشده است ؟ سياست هاي پيشنهادي براي اصلاح اين روند جهت وقوع همپـايي فناورانـه درصـنعت پتروشيمي ايران چيست ؟ براي يافتن جواب اين سؤال ، نياز است ابتدا عوامـل مـؤثر بـر وقـوع همپـايي فناورانـه در صـنعت پتروشيمي ايران شناسايي گردند، که بدين منظور در اين پژوهش با انتخاب استراتژي مطالعـه مـوردي به کارگيري روش تحليل تم مؤلفه ها و عوامل موثر بر همپايي فناورانه شناسايي، تحليـل و اولويت بنـدي شده و سپس مدل همپايي فناورانه مناسب براي اين صنعت پيشنهاد شده است .
تجربه همپايي فناورانه صنعت شيميايي آلمان مطالعه فرآيند توسعه صنعت شيميايي آلمان نشان ميدهد، اين کشور با تمرکز بر راهبرد فنـاوري پيشرفته ، تنظيم گري چند سطحي، شکل دادن پارکهاي تخصصي شيميايي و ارائه خدمات پشتيباني حرفه اي پيشرفته در آن ها، برقراري ارتباط گسترده بين شبکه تأمين ، تمرکز بر اولويت ها و فرآينـدهاي اصلي و يکپارچه سازي و برون سپاري فعاليت هاي تجاري و تأمين قطعات و تجهيزات در ايـن خوشـه ها، توانسته است در توسعه زنجيره ارزش صنعت پتروشيمي خود تا پايين ترين حلقه ها واردشده و بـه حـد بالايي از ارزش دست يابد.
31 شکل ٤: مدل سه سطحي همپايي فناورانه صنعت پتروشيمي ايران ٥- بحث و نتيجه گيري درکشورهاي درحال توسعه دست يابي به مزيت رقابتي در محصولات و سيستم هاي پيچيده ازجمله صنعت پتروشيمي، نيازمند کاهش شکاف فناورانه است و اين نياز موجب شده کشورها براي همپايي اقدام به ارتقاء قابليت هاي کليدي خود بپردازند.