خلاصة:
ساختار فکری دو مکتب کنفوسیوسی و دائویی مشابه است؛ بدین معنا که هیچ یک از آن دو نه در پی وضعقواعد فلسفی - منطقی و اصول اعتقادی جزم آور بوده اند، و نه به مسائل انتزاعی و معقولات ثانوی و کلّیّاتعقلی پرداخته اند؛ بلکه توجّه هر دو به امور محسوس و جاری در زندگی و هر آنچه که قابل تجربه برای انسانمی باشد، بوده است. به همین جهت مفهوم "متافیزیک" نیز در چین کمی متفاوت است از آنچه که در فلسفهیونان باستان و سپس در عالم اسلامی شاهد آن هستیم. از مهمترین موضوعات متافیزیک، تبیین حقیقت غاییاست که در بیشتر موارد دارای نوعی تقدّس برای انسان ها میِباشد . دو مفهومی که از این نظر در این دومکتب قابل بررسی هستند عبارتند از تی ین یا آسمان و دائو. هردو مکتب به تثلیث آسمان، زمین و انسانتوجّه داشته اند و بر ایجاد نوعی سازگاری و توازن میان این سه وجه تأکید دارند. امّا وجه تمایز آن دو بیشتردر نحوهیِ تفسیرشان از دائوست. کنفوسیوس به کمال اخلاقی انسان ها و حسن نظام اجتماعی نظر داشت ودائو را نیز در بطن سنّت و جامعه می شناخت. حال آن که در مکتب دائویی، دائو محور تفسیر هر چیز وحقیقتی ماورائی است که انسان باید جریان موزون آن را بپذیرد و خود را با آن هماهنگ کند . در نتیجه،سعادت انسان نه در جامعه بلکه در طبیعت معنا می یابد. طبیعت، در تفکّر چین هم پدیده های مادّی و همامور غیر مادّی را در دو ساحت انسان و آسمان فرا می گیرد. در نهایت آن که می توان مکتب کنفوسیوسی رانوعی انسان مداری دانست که اگر به مسائل متافیزیکی توجه م یکرد، به جهت تأثیر آنها بر انسان و جامعهانسانی بوده است و مکتب دائویی را نوعی طبیع تگرایی می توان خواند که دارای رویکرد متافیزیکی است ونگرش انسان را به ماوراء محسوسات و ظواهر فرا می خواند
The structure of Daoism is similar to that of Confucianism: both expressa this-worldly concern for the concrete details of experimental existenceand tangible phenomena for men rather than pursuing abstractions andideals, or setting up the logical and philosophical rules or dogmaticprinciples. Because of this fact, metaphysics in China is different fromwhat was discussed in Greeck or Islamic philosophy. Explanation ofUltimate Reality, including kind of sacredness, is one of the mostsignificant problems of ancient chinese metaphysics. In Daoism andConfucianism, two concepts can be considered from this point of view:Tian or Heaven and Dao. Both Daoism and Confucianism conceive theworld as the trinity of heaven, earth, and man, emphasizing theconstitution of harmony and consistency between them. However, thereexist serious distinctions especially in their interpretation of Dao.Confucius intended moral perfection and improvement of social systemand recognized Dao in depth of tradition and society; while in Daoism,Dao is the axis of everything and the mere Truth or standard man shouldaccept its harmonious flow and conform himself with it. As a result, man'sfelicity is perceived in nature not in society. In China, nature has a widemeaning, ranging from material phenomena to non-material ones in bothregions of heaven and human beings. Finally, Confucianism can beunderstood as a Humanistic school that pays attention to metaphysics justfor its influence on human being, and Daoism as a Naturalistic one inviteshuman being to discover the rules of sensible nature by a metaphysicalapproach
ملخص الجهاز:
در نهايت آن که مي توان مکتـب کنفوسيوسـي را نوعي انسان مداري دانست که اگر به مسائل متافيزيکي توجه مي کرد، به جهت تأثير آنهـا بـر انسـان و جامعـه انساني بوده است و مکتب دائويي را نوعي طبيعت گرايي مي توان خواند کـه داراي رويکـرد متـافيزيکي اسـت و نگرش انسان را به ماوراء محسوسات و ظواهر فرا مي خواند.
البته اين مفهوم در چين وجود داشته و براي مردم واژٔە غريبي نبوده است ، اما لائوزي کاملا بدان رنگ و معناي ديگري مـي بخشـد و آن را در بسـتر فکري نويني قرار مي دهد که در ادامۀ مقاله به تفصيل بدان خواهيم پرداخت .
). البته اين سخنان بدين معنا نيسـت کـه تـا پـيش از ورود آيـين بـودايي بـه چـين هيچگونه مفاهيم متافيزيکي وجود نداشته است ، بلکه صرفا اين پيشينه بيان شـد تـا مخاطب بداند که آنچه در فلسفۀ يونان تحت عنوان متافيزيـک مشـخص شـده و بـه عالم اسلامي نيز راه يافته است ، بسي متفاوت از ساختار فکري چينيان است و از ابتدا بايد به اين نکته توجه داشت که مفاهيم و موضوعاتي که توسط محققان چين شناس "متافيزيکي " شناخته شده اند را بايد در همين بستر مطالعه کرد و شناخت .
Fung, Yu- Lan (1948), A Short History of Philosophy, New York: Free Press.
Scharfstein, Ben-Ami (1998), A Comparative History of World Philosophy, from the Upanishads to Kant, State University of New York Press.
(
, 
, 
)
