خلاصة:
این نوشتار درصدد پاسخ به نسبت آسیبهای اجتماعی با مسجد بهمثابه نماد دین است؟ آسیبهای اجتماعی در ایران معاصر، استمرار آسیبهای جهانی هستند که تجدد منجر به آن شده است و لذا دین و مسجد که نقشی پیشگیرانه در مواجهه با آسیبهای اجتماعی داشتند، با کمرنگشدن حضور در دوره معاصر، کارویژه دفع آسیبها را از دست داده و به کارکردهای رفع آسیبها تقلیل یافتهاند. هدف از این مقاله، ترسیم رویکردی پدیدارشناختی نسبت به مساجد در دوران معاصر است و روش تحقیق اسنادی و توصیفی - تحلیلی میباشد. نتایج نشان میدهد، مساجد اگرچه در طول تاریخ با فقدان نهادهای تخصصی مدرن و یا اختلال کارکردی ساختار جامعه، نقش جهادی و مدنی مطلوب را ایفا کردهاند، اما با گستره و هجوم تمدنی و فرهنگی و رسانهایِ آسیبها، اولاً نیاز به پاسخ مطلوب از سوی همان نهادهای تخصصی، البته با مدلی ایرانی- اسلامی است و در صورت اضطرار و نیاز به نقش مسجد، تقویت امکانات، تجهیزات و بودجه مناسب در مساجد یک ضرورت و مقدمه است تا مواجههای متوازن برقرار شود و الا این انتظار رفع و درمان آسیبها از مساجد، بدون منطق بوده و مستلزم تبرئه مدرنیته است.
The current paper seeks to examine the relationship between social harms and the mosque as a symbol of religion. Social harms in contemporary Iran are the continuation of global harms that modernity has been its main reason. Therefore, religion and the mosque, which had a preventive role in the face of social harms, have lost their special function of repelling harms and have been shrunk to functions for removing the harms due to diminishing their presence in the contemporary era. This paper aims to draw a phenomenological approach to mosques in the contemporary era and its method of research is documentary and descriptive-analytical. The findings show that mosques have historically played the ideal, jihadist, and civic role in the absence of modern specialized institutions or functional dysfunction of society. However, with the expansion, invasion of the civilizational, cultural, and media harms, there is a need for an ideal response from the same specialized institutions, of course with an Iranian-Islamic model. In case of urgency and need for the role of the mosque, strengthening the facilities, equipment and setting appropriate budgets in the mosques are considered necessity and introduction to establish a balanced confrontation, otherwise the expectation of removing and treating harms from mosques is illogical and requires the acquittal of modernity.
ملخص الجهاز:
آسیبهای اجتماعی برآیند شکاف مسجد و جامعه داود رحیمی سجاسی 1 تاریخ دریافت: 14/01/1400 تاریخ پذیرش: 09/03/1400 چکیده این نوشتار درصدد پاسخ به نسبت آسیبهای اجتماعی با مسجد بهمثابه نماد دین است؟ آسیبهای اجتماعی در ایران معاصر، استمرار آسیبهای جهانی هستند که تجدد منجر به آن شده است و لذا دین و مسجد که نقشی پیشگیرانه در مواجهه با آسیبهای اجتماعی داشتند، با کمرنگشدن حضور در دوره معاصر، کارویژه دفع آسیبها را از دست داده و به کارکردهای رفع آسیبها تقلیل یافتهاند.
اگرچه تعمیم این تحولات به ایران مصداقی نداشته و بیاعتبار است؛ زیرا اساساً در ایران، نه مساجد عملکرد دیکتاتورمأبانه کلیسا را داشتند و نه روحانیت ضدِ علم بود و نه قرآن کریم تحریف شده بود، اما در عینحال، فرایند جهانیشدن و بالاخص در دوران جدید و به مدد رسانهها و در قالب دهکده جهانی، فرهنگ مدرن سکولار، تقریباً به همه جهان سرایت کرده است.
بسط و گسترش رسانههای مدرن به سرتاسر جهان و همچنین ایران، جامعه ما را نیز دچار پیامدهای مدرنیزاسیون کرده است که تاریخِ این اشاعه تا قبل از انقلاب قابل ردیابی است و همچنین در ایران تمامی تحولات اجتماعی و سیاسی مرتبط به دین قابل تأمل است؛ زیرا مذهب و دین، یکی از عناصر هویتی ایرانیان است و لذا ما با نِحلههای سکولار و لائیک و مذهبی مواجه هستیم که در تأیید یا کمرنگ جلوهدادن هویت مذهبی کوشیدهاند.