بررسی مقام احدیت در عرفان نظری از منظر ملاصدرا مقالة

ملاصدرا ضمن آنکه از عرفان نظری تاثیر گرفته است، بر اساس اصول و مبانی تاسیسی خود، اصطلاحات عرفان نظری را به معنا و مفهوم خاص خود به‌کار می‌برد. روشن کردن حدود و گستره معنایی اصطلاحات عرفانی در حکمت متعالیه باعث روشن‌ شدن مقصود ملاصدرا و جلوگیری از خطای اشتراک لفظ می‌شود. یکی از اصطلاحات عرفانی که در آثار ملاصدرا دیده می‌شود، احدیت است. احدیت در نظر اکثر محققان عرفان نظری، تعین و تجلی ذات حق‌تعالی در صقع ربوبی است. با بررسی آثار ملاصدرا مشخص می‌شود که او همچون عرفا ذات حق‌تعالی را وجود به اطلاق مقسمی می‌داند. اما بر خلاف اکثر عرفا، احدیت را به‌‍ عنوان تجلی ذات در نظر نمی‌گیرد. بلکه آن را لحاظی اندماجی در ذات می‌داند نه تعینی خارج از ذات. یکسان دانستن احدیت و ذات موجب آن شده است که وی ذات غیب الغیوبی با اطلاق مقسمی را حقیقت وجود به شرط لا معرفی ‌کند. وی «به شرط لا» را به‌گونه‌ای توضیح می‌دهد که با اطلاق مقسمی حق قابل جمع باشد و  تعارض اولیه‌ای که میان «به شرط لا» و اطلاق مقسمی وجود دارد مرتفع گردد

Being touched by theoretical mysticism, Mulla Sadra used mystical terms for specific meanings and concepts as per his own constituted principles. Throwing light on the limits and scopes of meanings of mystical terms in transcendent theosophy helps us specify Mulla Sadra’s intended meaning and avoid the fallacy of equivocation. One of the mystical terms spotted in Mulla Sadra’s works is ahadiyyat (the Absolute One). Ahadiyyat, according to the most researchers on theoretical mysticism, concerns the manifestation and determination of the One Almighty in His own Divinity. The study of his works proves that, like other mystics, Mulla Sadra considers the Holy Essence as the absolute existence none-conditioned at the stage of division. Contrary to most mystics, however, he does not consider Ahadiyyat as the manifestation of the Holy Essence. Rather, he regards it as a consideration mingled in the Essence, not as a determination outside the Essence. That he unified Ahadiyyat with the Essence made him introduce the Essence of the Mystery of Mysteries none-conditioned at the stage of division as the real existence (Ens Realissimum) negatively-conditioned. He explains “negatively-conditioned” in a way that it is compatible with “none-conditioned at the stage of division” of the One; thus, the prima facie contradiction between “negatively- conditioned” and “none-conditioned at the stage of division” disappears.