خلاصة:
کربن آلی خاک یکی از مولفههای اصلی در ارزیابی کیفیت خاک محسوب میگردد. آگاهی از تغییرات میزان ذخیره کربن آلی و نیتروژن خاک در اثر فرآیندهای مختلف در درک نقش این فرآیندها در چرخه جهانی آنها و در نتیجه کاهش اثرات گازهای گلخانهای اهمیت زیادی دارد. ذخیره کربن آلی و نیتروژن توابعی از غلظت کربن و نیتروژن و وزن مخصوص خاک بوده که مستعد تغییر در اثر تغییرات کاربری اراضی و نوع فرسایش میباشند. هدف از این مطالعه ارزیابی ذخیره کربن آلی و نیتروژن خاک تحت تاثیر کاربری اراضی و فرآیند فرسایش در مقیاس حوزه آبخیز میباشد. به این منظور ذخیره کربن آلی و نیتروژن در 112 نمونه خاک در واحدهای کاری دو حوزه هیو و زیدشت بر اساس فرسایش و کاربری اراضی شامل مرتع-فرسایش سطحی، اراضی باغ-فرسایش سطحی، اراضی دیم-فرسایش سطحی و مرتع-فرسایش آبراههای اندازهگیری شد. نتایج نشان داد ذخیره کربن آلی و نیتروژن خاک تحت تاثیر کاربری اراضی و نوع فرسایش در هر دو حوزه دارای اختلاف معنیدار میباشد. ذخیره کربن آلی و نیتروژن خاک در هر دو حوزه در اراضی باغ تحت تاثیر فرسایش سطحی در لایه سطحی (20 سانتیمتری) بیش از سایر کاربریها میباشد و در حوزه هیو به ترتیب اراضی باغ- فرسایش سطحی، مرتع-فرسایش سطحی و مرتع-فرسایش آبراههای دارای ذخیره کربن آلی 46، 31 و 21 تن بر هکتار (005/>p) و در حوزه زیدشت به ترتیب اراضی باغ-فرسایش سطحی، مرتع-فرسایش سطحی، اراضی دیم-فرسایش سطحی و مرتع-فرسایش آبراههای دارای ذخیره کربن آلی 43، 23، 23 و 22 تن بر هکتار است (005/>p). همچنین در مورد ذخیره نیتروژن کل خاک روند مشابه دیده میشود. بنابراین نتیجهگیری میشود هدررفت کربن آلی و نیتروژن در اثر فرسایش موجب کاهش ذخایر کربن و نیتروژن و پیرو آن سطح تولیدات در اراضی مرتعی شده است. نتایج این مطالعه میتواند در انتخاب روشهای مناسب کنترل فرسایش به عنوان رویکردی کمهزینه و ساده در کاهش هدررفت کربن آلی و نیتروژن مورد استفاده قرار گیرد.
Soil organic carbon (SOC) is a principal component in soil quality assessment. Knowledge of SOC and total nitrogen (TN) stocks are important keys to understand the role of SOC in the global carbon cycle and, as a result, in the mitigation of global greenhouse effects. SOC and TN stocks are functions of the SOC concentration and the bulk density of the soil that are prone to changes, influenced by land use changes, and soil erosion processes. This study has evaluated SOC and TN stock under different land use types and soil erosion types at catchment scale.SOC and TN stocks were measured in 112 different sampling sites of four main groups of land use/soil erosion: rangeland/surface erosion, orchard/surface erosion, dry-farming land/surface erosion, and rangeland/streambank erosion at Hiv and Zidasht catchments, Iran. The results showed that SOC and TN stock under all land use and erosion groups was significantly different. SOC and TN stock was greatest in the orchard land use and the total SOC stock for the 20 cm soil layer under different land uses and erosion types varied for Hiv in order of orchard/surface erosion (46), rangeland/surface erosion (31), and rangeland/streambank erosion Mg/ha (p
ملخص الجهاز:
به اين منظور ذخيره کربن آلي و نيتروژن در ١١٢ نمونه خاک در واحدهاي کاري دو حوزه هيـو و زيدشـت بـر اسـاس فرسايش و کاربري اراضي شامل مرتع -فرسايش سطحي ، اراضي باغ -فرسايش سطحي ، اراضي ديم -فرسايش سـطحي و مرتع -فرسايش آبراهه اي اندازه گيري شد.
نتايج نشان داد ذخيره کربن آلي و نيتروژن خاک تحت تاثير کاربري اراضـي و نوع فرسايش در هر دو حوزه داراي اختلاف معني دار مي باشد.
Keywords: Hiv and Zidasht catchments, Land use, Soil carbon stock, Soil erosion, Total nitrogen stock ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1 - Assistant Professor, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University مقدمه بخش خشکي زيست کره مي تواند هم به عنوان منبع رهاسازي و هم به عنوان محل ته نشست CO٢ هوا عمل نمايـد و به عنوان بخش کليدي چرخه جهاني کربن مورد توجه قرار گيرد.
Guo و Gifford (٢٠٠٢) کاهش ٥٩ درصدي کربن آلي خاک را در اثـر تغيير کاربري از چراگاه به کشاورزي و Dawson و Smith (٢٠٠٧) افزايش ٥٠ درصدي ذخيره کربن آلـي پـس از تبـديل اراضي زراعي به جنگل را گزارش نمودند.
Shukla و Lal (٢٠٠٥) نشان دادند که ميزان ذخيره کربن آلي در لايه سطحي خاک به ترتيب در خاک هاي فاقد فرسـايش ، رسـوبات ، و خاک هاي فرسايش يافته (متوسط و شديد) کاهش مي يابد که به دليل تـاثير فرسـايش بـر کـاهش کـربن آلـي مي باشـد.
بنابراين هدف از اين مطالعه ارزيابي ذخيره کربن آلي و نيتروژن تحت تأثير شرايط کاربري اراضـي با توجه به نوع فرسايش در مقياس حوزه آبخيز مي باشد.
Soil carbon erosion and stock as affected by land use changes at the catchment scale in Mediterranean ecosystems.