خلاصة:
فرسایش آبکندی پیشرفتهترین نوع فرسایش آبی است که با تولید حجم زیاد رسوب در حوزههای آبخیز خسارات زیادی ایجاد میکند. به منظور مدیریت و مقابله با این نوع فرسایش، شناسایی مناطق دارای خطر زیاد از نظر فرسایش آبکندی در سطح حوزههای آبخیز اهمیت فراوانی دارد. برای این منظور نقشههای پهنهبندی خطر فرسایش آبکندی، با ترکیب لایههای اطلاعاتی عوامل مختلف موثر بر تشکیل آبکند بر حسب اهمیت تهیه میشود. روش تحلیل سلسله مراتبی (Analytical Hierarchy Process) و عملگر گامای فازی دو روش مفید و نوین برای وزندهی و ترکیب لایههای اطلاعاتی مختلف میباشند. این پژوهش با هدف مقایسه پهنهبندی با دو روش AHP و گامای 0/8 فازی در سه حوزه آبخیز به نامهای ارتاداغ، ملااحمد و سرچم در استان اردبیل انجام شد. برای انجام پهنهبندی از 8 عامل درصد شیب، جهت شیب، ارتفاع، کاربری زمین، درصد تاج پوشش گیاهی، زمین شناسی، فاصله از جاده و فاصله از آبراهه که جزو عوامل موثر بر تشکیل آبکندها میباشند، استفاده شد. برای مقایسه دو روش پهنهبندی از نظر دقت تعیین پهنهها، از دو شاخص نسبت تراکمی (Density ratio) و مجموع کیفیت (Quality sum) استفاده شد. بر اساس نتایج بهدست آمده از پهنهبندی خطر به روش گامای فازی، مقادیر شاخص Qs برای ارتاداغ، ملااحمد و سرچم به ترتیب 0/68، 2/59 و 0/77 بود، در حالیکه برای روش AHP به ترتیب 0/28، 1/45 و 05/00/05 بود. شاخص Dr نیز در روش فازی برای هر سه حوزه با افزایش خطر تشکیل آبکند روند افزایشی نشان داد که بیانگر مناسب بودن این روش برای هر سه حوزه است. بنابراین در هر سه حوزه مورد بررسی روش فازی دقت بالاتری داشت و روش AHP نیز در دو حوزه ارتاداغ و ملااحمد دارای دقت قابل قبولی بود، ولی در سرچم دقت آن پایین بود. بهطور کلی برای پهنهبندی خطر فرسایش آبکندی روش گامای فازی مناسبتر از AHP تشخیص داده شد، با این وجود در صورت انتخاب دقیق عوامل موثر بر تشکیل آبکند و وزن دهی صحیح آنها روش AHP هم میتواند کارایی لازم را داشته باشد.
Gully erosion is the most advanced water erosion in watersheds that produce large volumes of sediment can cause serious damage. In order to manage and cope with this type of erosion, to identify areas of high risk of gully erosion in the watershed is very important. For this purpose gully erosion hazard zonation maps by combining information layers of different factors affecting the formation of gullies is prepared on the basis of their importance. Analytic hierarchy process (AHP) and fuzzy Gamma operator new and useful methods for weighting and combining various layers of information. This study aimed to compare two methods of zoning with AHP and fuzzy gamma 0.8 in three watersheds in the name of Orta dagh, Molla ahmd and Sarcham was conducted in Ardabil province. For zoning from eight factor include slope, aspect, elevation, land use, Plant cover, geology, distance from roads and distance from waterways that are important factors affecting the formation of gullies were used. For comparison of two methods to accurately determine the zoning of the area, two compression density ratios (Dr) and quality sum (Qs) was used. The results showed that in all three areas fuzzy method is more accurate, AHP method are careful in the two Orta dagh and molla ahmad area but in sarcham did not workable. In general for zoning of gully erosion risk using fuzzy gamma was suitable. However, if selection and weighting factors influenced the formation of gullies has careful, AHP can was a good method.