خلاصة:
هاینس هالم از جمله مستشرقینی است که در معرفی شیعه و منشأ پیدایش آن، دو نکته از او مغفول مانده است. تمایز مفهومی شیعه و تشیع؛ و تعدد اصطلاح و مصداق شیعه. طبیعتا این تفاوتها منشأهای گوناگونی را به دنبال خواهند داشت. نوشتار پیشرو با تمرکز بر این سوال که بر دیدگاه هاینس هالم در باب پیدایش شیعه چه نقدهایی وارد است شکلگرفته و در همین راستا ابتدا دیدگاه او توصیف، و سپس تحلیل و نقد گردیده است. در این پژوهش، ضمن برجستهکردن تمایز میان دو اصطلاح شیعه و تشیع، به این نتایج دست یافتیم که شیعه هم به لحاظ نوع هم به لحاظ مصداق متعدد است؛ شیعه از حیث مصداق میتوان به فرد، جمع و جامعه اشاره داشته باشد و از حیث نوع به شیعة اعتقادی و سیاسی قابل تفکیک است. زمان پیدایش هر کدام از این انواع و مصادیق، متفاوت از دیگری است. در نهایت افزون بر آنکه اصل پیدایش شیعه به زمان پیامبرصلی الله علیه و آله برمیگردد، به یاری قرائن و شواهد تاریخی به احتمال قوی پیدایش جمعی از شیعة اعتقادی حداکثر تا سال چهام هجری تحقق یافت. این پژوهش در بخش جمعآوری اطلاعات از روش کتابخانهای و اسنادی و در بخش اندیشهورزی از روش تحلیلی بهره برده است.
Halm is one of the Orientalists who has been neglected by two points in introducing Shiism and its origin. Conceptual distinction between Shiites and Shiites; And the multiplicity of Shiite terms and examples. Naturally, these differences will have different origins. The present article focuses on the question of what criticisms are leveled at Heinz Halm's views on the origin of Shi'ism, and in this regard his views were first described, and then analyzed and criticized. in this study, while highlighting the distinction between the two terms Shiite and Shiite, we reached the conclusion that Shia is numerous in terms of both type and instance; Shia can be distinguished in terms of individuality, group and society, and in terms of type, in terms of belief and political Shia. The time of emergence of each of these types and instances is different from the other. Finally, in addition to the fact that the origin of Shiites dates back to the time of the Prophet(s), with the help of historical evidence, it is likely that the Shiite group appeared up to the fourth year of AH and the Shiite community in the Saqifa incident. This research has used the library and documentary method in the data collection section and the analytical method in the thinking section.
ملخص الجهاز:
در نهايت، افزون بر آنکه اصل پيدايش شيعه به زمان پيامبرصلی الله علیه و آله برميگردد، با توجه به ياري قراين و شواهد تاريخي به احتمال قوي ميتوان ادعا کرد جمع شيعة اعتقادي حداکثر تا سال چهارم هجري و جماعت شيعه در واقعة سقيفه پيدايش يافت.
(همان) او به درستي بيان ميکند که شيعيان، حضرت علي عليه السلام را تنها جانشين برحق پيامبرصلی الله علیه و آله ميدانند و عنوان «اميرالمؤمنين» را تنها به او نسبت ميدهند و به نظر ايشان خلافت کوتاه مدت آن حضرت تنها حکومت مشروعي بوده که امّت اسلامي بعد از پيامبرصلی الله علیه و آله تجربه کرده است؛ (همان، ص31) زيرا پيامبرصلی الله علیه و آله به جانشيني و امامت او در چند جا تصريح کرده بود.
(شهيد ثاني، 1410، ج3، ص181) - «شيعه» کسي است که به وجود نص از جانب پيامبرصلی الله علیه و آله بر امامت حضرت علي عليه السلام و خلافت او ايمان دارد.
(همان، ص20) آموزهاي که شيعة اعتقادي حول آن شکل ميگيرد جانشيني بلافصل حضرت علي عليه السلام براي پيامبرصلی الله علیه و آله در تمام شئون رسالت (بجز وحي تشريعي) است.
بنابراين، ميتوان گفت: مبدأ پيدايش اين فکر (تشيّع اعتقادي) زمان حيات پيامبرصلی الله علیه و آله و مستند به آموزههاي ايشان بوده است.
گذشت که از ديد هالم، شيعه يک پديدة کاملا سياسي است که در مبدأ پيدايش آن، دو قول وجود دارد: 1) بلافاصله بعد از رحلت پيامبرصلی الله علیه و آله ، به استناد حديث غدير و دلالتش بر خلافت بلافصل حضرت علي7؛ 2) بعد از قتل عثمان به سبب نارضايتي از وضع موجود و گرايش به حضرت علي7.