خلاصة:
ویژگی انحصار طبیعیِ صنعت شبکهای گاز به مواجهۀ این بازار با شکست منجر شده است. به واسطۀ شکست بازار، خصوصیسازی این صنعت، بدون ایجاد نهادها و ابزارهای تنظیمگر، منجر به بروز رفتارهای ضد رقابتی نظیر سوءاستفاده از وضعیت مسلط و انحصار خواهد شد. تجربیات کشورهای پیشرو مانند ایالات متحدۀ آمریکا نشان میدهد که این کشور حقوق عمومی رقابت برای بخشهای رقابتپذیر بازار گاز و ابزارهای تنظیمگری بخشی برای بخشهای رقابتناپذیر آن تدوین کرده است.
این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش نخست مبانی، ماهیت و ابزارهای تنظیمگری و تجربۀ کشور آمریکا در استفاده از این ابزارها را بررسی میکند و بخش دوم به ارزیابی تنظیمگری صنعت گاز ایران اختصاص دارد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد به رغم تصویب ابزارهای تنظیمگری در اقتصاد ایران، هنوز این ابزارها در صنعت گاز ایران مورد استفاده قرار نگرفته و تمام زنجیرۀ ارزش این صنعت به صورت انحصاری در اختیار دولت است و نبود ابزارهای تنظیمگری در این صنعت سبب شده تا واگذاری صنایع پاییندستی با وجود تکلیف قانونی با موفقیت همراه نباشد.
Natural monopoly’ characteristic of network gas industry as well as some other features such as demand, supply and pricing have resulted to fail this market. As a result of market failure, privatizing this industry without institutions and instruments of regulatory will lead to anti-competitive behavior, such as Abuse of dominant position and monopoly status.This article is done by analytical- descriptive method in two sections. In the first section, Principles, nature and instruments of regulatory and Experiences of the United States of America will be examined. The second section is allocated to the evaluating of regulation in Iran’s gas industry. The results of this research show that Despite the Codification of instruments of regulation in the economy, yet these instruments have not been used in Iran's gas industry and All value chain of this industry have been monopolized by government.gas industry, Iran's gas market, market failure, competitive markets, noncompetitive markets.
ملخص الجهاز:
يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد به رغم تصويب ابزارهاي تنظيم گري در اقتصاد ايران ، هنوز اين ابزارها در صنعت گاز ايران مورد استفاده قرار نگرفته و تمام زنجيرة ارزش اين صنعت به صورت انحصاري در اختيار دولت است و نبود ابزارهاي تنظيم گري در اين صنعت سبب شده تا واگذاري صنايع پايين دستي با وجود تکليف قانوني با موفقيت همراه نباشد.
تجربيات کشورهاي موفق ، نظير آمريکا، در زمينۀ واگذاري صنعت گاز به بخش خصوصي نشان مي دهد که اين کشورها براي جلوگيري از انحصار خصوصي به واسطۀ شکست بازار، ابتدا به تدوين چهارچوب نهادي پرداخته اند که در آن نهادها و ابزارهاي تنظيم گري نقش مهمي را در خصوص مقابله با رفتارهاي ضد رقابتي ايفا مي کنند.
گروه دوم ) تنظيم گري بازار گاز نويسنده عنوان مقاله /کتاب سال يافته ها نيلي و تدوين طرح جامع شرکت ١٣٩٠ فراهم کردن زمينه هاي قانوني براي ايجادنهاد همکاران ملي گاز ايران تنظيم گرصنعت گازازمهم ترين مؤلفه هادرفرايند خصوصي سازي اين صنعت به شمارميآيد.
در نهايت ، پژوهشگر از طريق يافته هاي نظري و تجربۀ کشور آمريکا به عنوان کشور منتخب و مراجعه به گروه نخبگان و نيز واکاوي قوانين و مقررات ، به ويژه قانون اجراي سياست هاي کلي اصل ٤٤ قانون اساسي ، گزارش هاي سازمان خصوصي سازي و آيين نامه هاي مصوب هيأت وزيران ، اقدام به ارزيابي نهاد تنظيم گر و ارتباط آن با صنعت گاز ايران کرده است .