خلاصة:
«التبیان فی تفسیر القرآن»، تألیف شیخ طوسی، اولین تفسیر جامع و اجتهادی قرآن در شیعه است. در این تفسیر که بخش قابل توجهی از آن را روایات و اقوال تفسیری تشکیل داده، نقل روایات اهل بیت(ع) شیوه متفاوتی از دوره پیش و پس از خود دارد. این موضوع با توجه به جایگاه شیخ طوسی در حدیث شیعه به عنوان مؤلف دو کتاب از کتب اربعه حدیثی، اهمیت بیشتری پیدا میکند. بیشتر روایات نقل شده در این تفسیر به شیوه مرسوم نقل روایات و به طور صریح، در تفسیر منعکس نشده و اصل حاکم بر نقل روایات اهل بیت(ع) در «التبیان»، اشاره به وجود روایت در موضوع مورد بحث آیات و پرهیز از نقل مستقیم روایات است. مؤلف همچنین از روشهای متفاوتی نظیر اشاره به موضوع روایت، ذکر واژگان کلیدی روایت، استفاده از واژگان دال بر روایات شیعه و الفاظ مجهول استفاده کرده است. میتوان گفت که انگیزه و شرایط زمانی و مکانی تألیف(فضای گفتمان) این تفسیر در کمیت و کیفیت نقل روایات اهل بیت(ع) نقش مؤثری داشته و مؤلف سعی در تألیف تفسیر تقریبی داشته است.
Al-Tabyan Fi Tafsir Al-Quran", written by Sheikh Tusi, is the first comprehensive and ijtihad interpretation of the Quran in Shia. In this interpretation that a significant part of it consist narrations and interpretive sayings, quoting the narrations of the Ahl al-Bayt (AS) has a different method from the period before and after it. This issue becomes more important due to the position of Sheikh Tusi in Shiite hadith as the author of two books of four hadith books. Most of the narrations narrated in this commentary are not reflected in the traditional way of narrating narrations explicitly in narrations and the principle ruling quoting narrations of Ahl-Albayt in "Al-Tabyan" refers to the narration in the issue of verses and avoiding direct quoting narrations. The author has also used different methods such as referring to the subject of the narration, mentioning the key words of the narration, using words indicating Shiite narrations and unknown words. It can be said that the motivation and temporal and spatial conditions of the author (discourse space) of this commentary have played an effective role in the quantity and quality of the narrations of the Ahl al-Bayt (AS) and the author has tried to write an approximate commentary.
ملخص الجهاز:
٥٣٢/ فصلنامه مطالعات قرآني، سال دوازدهم ، شماره ٤٦، تابستان ١٤٠٠ در عصر حاضر اين تفسير از زاويـه هـاي مختلـف بـه ويـژه مباحـث کلامـي و تفسـير تطبيقـي مـورد توجـه پژوهشـگران قـرار گرفتـه و در موضـوع روايـات در «التبيـان » دو پايان نامه کارشناسي ارشد نوشته شده است که بيش تر به روش و سبک روايات تفسـيري صحابه و تابعان پرداخته است ؛ پايان نامه اول با موضوع «نقش و جايگاه اخبـار صـحابه و تابعان در تفسير التبيان شيخ طوسي» اثر علي اميري است که به ابعاد روايـات تفسـيري منقول از صـحابه و تابعـان و روش شـيخ طوسـي در برخـورد بـا آن هـا پرداختـه اسـت .
شيخ طوسي در «التبيان » به ارائه مباحث علم قرآئات ، واژه شناسي و بررسي مفردات قرآني، نکات ادبي، روايات تفسيري منقـول از صـحابه و تـابعين ، روايـات اهـل بيـت (ع )، روش هاي نقل روايات اهل بيت (عليهم السلام ) در تفسير التبيان / ٥٣٥ نظرات مفسران پيشين ، مباحث کلامي و فقهي و پاسخگويي به شبهات پرداخته و آن هـا را همچون يک مفسر نقاد مورد بحث و بررسي قرار داده است .
ايـن روايت با اضافه شدن واژه «تبارک» بعد از «تعالي» در تفسـير عياشـي نقـل شـده اسـت (عياشي، ١٣٨٠ق :٣٥٣/١) روش هاي نقل روايات اهل بيت (عليهم السلام ) در تفسير التبيان / ٥٣٧ براي نمونه هاي بيش تر ر.
شيخ طوسي در بيش تر موارد اين روش ، از ذکر متن روايت مطابق واژگان نقل شده در مصادر روايي متقدم خودداري نموده و به مضمون روايات اشاره داشته است .