بررسی روان زبان‌شناختی تاثیر نمود دستوری بر تفسیر ضمیر فاعلی مبهم و روابط گفتمانی در زبان فارسی مقالة

نمود دستوری کیفیت انجام رویداد توسط فعل را عمدتاً در قالب یکی از دو حالت پایان‌یافته (تام) یا درجریان (ناقص) نشان می‌دهد. در این مقاله تأثیر روان‌شناختی نمود تام و ناقص بر برجسته‌سازی مشارکان مختلف رویداد در قالب تفسیر ضمیر فاعلی سوم‌شخص مفرد و گزینش روابط گفتمانی در زبان فارسی بررسی شده است. برای این منظور، تعداد 75 نفر گویشور فارسی‌زبان در آزمون تکمیل داستان شرکت کردند. در این آزمون از آزمودنی‌ها خواسته شد که بعد از خواندن جمله‌ای با معنی انتقال مالکیت در سه نمود تام، ناقص، و ناقص استمراری جملة دوم سناریو را که با ضمیر فاعلی مبهم «او» آغاز می‌شد، تکمیل کنند. سناریوهای آزمون شامل 18 سناریوی اصلی و 20 سناریوی انحرافی بود. داده‌ها پس از جمع‌آوری با استفاده از آزمون معنی‌داری مجذور کای در نرم‌افزار اس.پی.اس.اس تحلیل شدند. یافته‌های پژوهش نشان داد که اولاً ارجاع به نقش معنایی مبدأ در جایگاه فاعل عموماً در همة نمودها بیشتر از ارجاع به نقش معنایی هدف بوده است. این یافته به‌منزلة تایید فرضیة «بیان نخست» در مورد تفسیر ضمیر فاعلی مبهم در زبان فارسی تفسیر شد. دوم، نوع نمود دستوری رابطة معنی‌داری با ارجاع ضمیر فاعلی مبهمِ جملة دوم به مبدأ یا هدف جملة نخست دارد به‌گونه‌ای که در نمود تام ارجاع به مبدأ کمتر و ارجاع به هدف بیشتر از نمودهای ناقص است. سوم، نوع نمود با نوع رابطة گفتمانی که میان جملة اول و دوم برقرار می‌شود رابطة معنی‌دار دارد. در واقع، هنگامی که جملۀ نخست دارای نمود تام است، رابطۀ گفتمانی جملۀ دوم با جملۀ اول در جهت تمرکز بر هدف جملۀ اول و بسط اثر رویداد اول است و هنگامی که نمود ناقص است، رابطۀ گفتمانی بین دو جمله از نوع توضیح و تشریح جزئیات رویداد با تمرکز بر مبدأ در جملة اول است. در مجموع، یافته‌های حاصل از این پژوهش از فرضیه‌های «بیان نخست» و «ساختار رویداد» که در خصوص تفسیر ضمایر فاعلی مبهم مطرح بوده‌اند پشتیبانی می‌کند.

Grammatical aspect encodes completed (perfective) vs incomplete (imperfective) temporal aspects of a situation. In the present study, the effect of perfective vs. imperfective grammatical aspects in highlighting the internal structure of an event and its participants has been investigated by means of exploring the role of aspect on the interpretation of the ambiguous third person singular subject pronoun and discourse relations in Persian. To this end, 75 native speakers of Persian participated in a story completion task. After reading a simple transfer-of-possession sentence in three aspects, namely perfective, imperfective, and progressive, they wrote natural continuations to the sentence. The second sentence, which was to be completed, began with the Persian third person singular pronoun /u/ (“he/she”). The task sentences consisted of 18 critical and 20 filler sentences. Filler sentences were used to disguise the purpose of the task. The acquired data were analyzed using chi-square significance test in SPSS. Results showed that: First, the Source/subject preference has outnumbered Goal preference in all the aspectual conditions. This finding was interpreted as confirming the first-mention bias in the interpretation of ambiguous pronouns in Persian. Second, Source vs Goal preference of pronouns is significantly affected by the grammatical aspect such that the perfective contexts produce less Source preference but more Goal preference when interpreting pronouns than the imperfective contexts. Third, there is a significant relationship between the aspect type and the type of the discourse relation connecting the two sentences. In fact, the perfective aspect seems to bias the second sentence in the direction of shifting its focus to the Goal of the first sentence and extending the effect of the first event. Also, the imperfective aspect seems to bias the second sentence in the direction of focusing on the Source of the first sentence and providing explanations and details to the first event. Overall, the findings are in line with the predictions of the first-mention bias and the event structure effect in the interpretation of ambiguous pronouns.

بررسي روان -زبان شناختي تأثير نمود دستوري بر تفسير ضمير فاعلي مبهم و روابط گفتماني در زبان فارسي رامين گلشائي ١ استاديار، گروه زبان شناسي ، دانشکده ادبيات ، دانشگاه الزهرا، تهران ، ايران بهناز مختاري کارشناس ارشد زبان شناسي ، دانشکده ادبيات ، دانشگاه الزهرا، تهران ، ايران فريده حق بين استاد، گروه زبان شناسي ، دانشکده ادبيات ، دانشگاه الزهرا، تهران ، ايران تاريخ دريافت مقاله : ٠٩/٠٩/ ٩٩؛ تاريخ پذيرش مقاله ١٤٠٠/٠٦/٣٠ علمي - پژوهشي چکيده نمود دستوري کيفيت انجام رويداد توسط فعل را عمدتاً در قالب يکي از دو حالت پايان يافته (تام ) يا در جريان (ناقص ) نشان مي دهد. در اين مقاله تأثير روان شناختي نمود تام و ناقص بر برجسته سازي مشارکان مختلف رويداد در قالب تفسير ضمير فاعلي سوم شخص مفرد و گزينش روابط گفتماني در زبان فارسي بررسي شده است . ب) علاوه بر نمود دستوري ، دستۀ معناييِ افعالِ انتقالِ مالکيتِ به کاررفته در جملات پژوهش ، بر مرجع يابي ضماير سوم شخص تأثير معني داري دارد به گونه اي که هر چه از قطعيت انتقال مالکيت کاسته مي شود، به طور کلي تمرکز بر مبدأ قرار مي گيرد و ارجاع ضمير به هدف کمتر مي شود. در اين پژوهش براي بررسي اثرگذاري معنايي فعل هاي استفاده شده در جملات اصلي ، فعل ها بر اساس رود و همکاران (٢٠٠٦) از دو منظر هم مکان بودن يا نبودن مبدأ و هدف و همچنين تضمين انتقال مالکيت به سه دسته تقسيم شدند: ١. Vowel harmony and disharmony in Azerbaijani Turkish language Classification of Persian Verbs based on Event and Aspectual. Grammatical verb aspect and event roles in sentence processing.