خلاصة:
از همان اوان هجوم مقتدرانه مغولان به قلمرو سلطان محمد خوارزمشاه، پیشنهادهای متعددی جهت مقابله و دفع یورش، مطرح شد. یکی از مهم ترین پیشنهادها – که به جهات مختلف ارزشمند بود – از جانب اتابک لُر «ملک نصره الدین هزاراسب» ارایه گردید. وی، تنگ مشهور و استراتژیک «تَکُو» (Takow) در نزدیکیهای بهبهان – میان بهبهان و دهدشتِ کهگیلویه - را جهت جلوگیری و مواجهه با مغولان، پیشنهاد داد. این تنگ وسیع و طولانی؛ مشحون از آب روان و چشمه سارهای جاری و راکد، قلهها و کمرهای سخت گذر و غیرقابل تسخیر، غارها و اشکفتهای بزرگ جهت انبار و ذخیره غذایی، پرتگاهها و سراشیبیهای تیز برای پرتاب سنگهای گران و ویرانگر و مواردی از این دست بود. به علاوه، اتابک لر معتقد بود، دست کم میتوان صد هزار نیروی جنگی از اقوام لر و شول و فارس گرد کرد و در تنگ مذکور به مبارزه و مقاومت پرداخت. اما، سلطان قبول نکرد و هم چون پیشنهادهای دیگر، مطرود و مردود ساخت و سلوک تواری و تقدیر را پی گرفت. این مقاله، با استفاده از شیوه تحقیق تاریخی و روش توصیفی – تحلیلی، گزارشهای منابع دست اول را گردآوری و ارزیابی کرده و با نقدِ نظرِ محققانِ کنونی، در پی پاسخ بدین پرسش اصلی است که، مکان پیشنهادی اتابک لر جهت مقابله مغولان کجا واقع شده و محاسن و مزایای تنگ مذکور چه بوده و چرا سلطان محمد نپذیرفته است؟
From the very beginning of the Mongol invasion of the kingdom of Sultan Mohammad Kharazmshah, several proposals were made to counter and repel the attack. One of the most important proposals - which was valuable in various ways - was presented by Atabak Lor "King Nasreddin Hazarasb". He suggested the famous and strategic Takow Strait near Behbahan - between Behbahan and Dehdasht Kohgiluyeh - to prevent and confront the Mongols. This narrow and long; Filled with running water and running and stagnant springs, hard-to-reach and impregnable peaks and ridges, large caves and caverns for food storage, precipices and steep slopes for throwing expensive and destructive stones And there were cases like that.In addition, Atabek Lor believed that at least one hundred thousand warriors from the tribes of Lor, Shool, and Persia could be gathered and fought and resisted in the strait. However, the sultan did not accept and, like other proposals, rejected and rejected the path of repentance and destiny. Using historical research method and descriptive-analytical method, this article collects and evaluates first-hand source reports and seeks to answer this main question by criticizing the opinion of current researchers.Where is the proposed place of Atabak Lor for confronting the Mongols and what were the mentioned advantages and disadvantages and why did Sultan Mohammad not accept it? The findings show that Sultan Khwarezmshahi, out of fear and anxiety,
ملخص الجهاز:
در ایـن مقالـه ، بـا اسـتفاده از شـیوۀ تحقیق تاریخی و رویکرد توصیفی - تحلیلی ، گزارش های منابع دست اول گردآوری و ارزیابی شده و نگارنده با نقد نظر محققان کنونی ، در پی پاسخ بدین پرسـش هـا بـوده است که : موقعیت جغرافیایی و استراتژیک مکان مذکور چگونه بـوده ؟ و چـرا سـلطان محمد پیشنهاد اتابک را نپذیرفته است ؟ یافته های پژوهش نشان می دهـد کـه از لحـاظ موقیت مکانی و مزایای مادی ، این تنگه مشحون از آب روان و چشمه سارهای جـاری و راکد، قله ها و کمرهای سخت گذر و غیرقابل تسخیر، غارها و اشـکفت هـای بـزرگ جهت انبار و ذخیرۀ مواد غذایی ، پرتگاه ها و سراشـیبی هـای تنـد و تیـز بـرای پرتـاب سنگ های گران و ویرانگر بـوده اسـت .
پس از بحث و بررسی میان مشاوران سلطان محمد، اتابک هزار اسب لر چنین اظهار نظر کرد: «صلاح آن است که هم درین ساعت بی تفکر و رویتی کوچ کنیم و کوهی هست میان فارس و لور که آن را تنگ تکو گویند.
ملک نصره الـدین هزار اسف چون برسید زمین بوسید و در اثنای مشورت گفت صواب آن است که بر فور کوچ کنیم و میان لور و فارس کوهی است به غایت حصین که آن را تنگ تکو گویند ولایتـی اسـت پر نعمت ، آن را پناه جای سازیم و از لور و شول و شبانکاره صدهزار مرد پیاده جمع کنیم و بـا مغول مصاف دهیم » (بناکتی ، ١٣٧٨: ٣٦٨).
[In Persian] - Monšī ,Eskandarbeīg(1377š), Ᾱlam ārā-ye Abbāsī, Vol. I, ed, Moḥammad Esmāʻīl Reżvānī, Tehrān: Donyā-ye ketāb.
[In Persian] - Pīrnīā, Hasan(1370š), Tārīḵ-e Iran-e Bāstān,Vol. 2, Tehrān: Donyā-ye ketāb, 5th ed.