خلاصة:
ایران در فاصله زمانی ۷۵ ساله ازسال ۱۸۶۹ تا ۱۹۴۴ دچار سه قحطی فاجعهبار شد. جمعیت
در ۱۹۴۵ تفاوتی با ۱۸۴۰ نداشت؛ یعنی یک مورد کلاسیک از فاجعه مالتوسی.هدف این مقاله
ارزیابی تاثیر قحطیها بر جمعیت ایران است. نخست نشان داده میشود که تلفات انسانی در قحطی
عظیم ۱۸۷۳-1869 در بسیاری از آثار کمتر از مقدار واقعی تخمین زده شده است. دو سوم بمعیت
ازدسترفته است. ایران بهسختی توانسته بود جمعیت ۱۸۶۹ خود را بازیابد که در قحطی بزرگ
۱۹۱۹-1917 در جریان جنگ جهانی اول، آنطور که من نشان دادهام، نزدیک به نیمی از جمعیت
خود را از دست داد. در پایان, جنگ جهانی دوم، قحطی و تیفوس همهگیر ناشی از آن یکچهارم
جعیت را از میان برد و بار دیگر ایران به جعیت ۱۸۴۰ بازگشت. پس از ۱۹۴۵ است که ایران
توانست از دام مالتوسی که بیش از یک قرن در آن گرفتار بود رهایی یاید.
Iran suffered three catastrophic famines in the seventy-five-year span of 1869 to 1944. The population in 1945 was unchanged from that of 1840, a classic case of a Mal-thusian catastrophe. This article aims to assess the impact of the famines on Iran’s population level. It is first shown that the human losses in the Great Famine of 1869- 1873 have been vastly understated in much of the literature. Two-thirds of the popula-tion was lost. Barely had Iran recovered its 1869 population when the Great Famine of 1917-1919 in World War I had carried off nearly half of the population. Finally, World War II and the resulting 1942-1944 famine and typhus epidemic had claimed a quarter of the population and again restored the 1840 population level. Only after 1945 was Iran able to shake off the Malthusian trap into which it had fallen for more than a century.
ملخص الجهاز:
«٤ با توجه به اینکه ایران از طریق وزیرمختار خود در لندن، نامه های متعدد خود به سردبیر تایمز برای مدتی طولانی منکر وجود قحطی شــده بود، کمبود ارزاق را فصلی و محلی دانســته بود، تردید چندانی نیست که رقمی که این روزنامه اعلام کرده کمتر از مقدار واقعی بوده اســت .
٠٠٠ نفر برآورد کرده و اظهار میدارد جمعیت پیش از قحطی آن بسیار بیشتر بوده است : »این شهر نسبت به آنچه اکنون هست ، بسیار پرجمعیت تر و بزرگتر بود.
«٢ با توجه به اینکه %٦٠ خانه ها از سکنه بودهاند، درست است اگر نتیجه بگیریم دست کم دوســوم جمعیت ، یا ١٠ تا ١٢ میلیون نفر در طول پنج سال قحطی از میان رفته اند.
درباره تخمین پیش از قحطی او از جمعیت باید گفت روشــن اســت که او تخمین ١٠ میلیون نفر راولینســون در ١٨٥٠ را مد نظر قرار داده اســت و فرض کرده به مدت هجده ســال پس از آن نرخ رشد صفر بوده است .
S. Lambton, Lampton papers, 16/37, quoted in Ashley Jackson, Persian Gulf Command: A Hisory of the Second World War in Iran and Iraq (New Haven and London: Yale University Press, 2018), 241.
Millspaugh, The Financial and Economic Situation in Persia, 1926 (New York: Imperial Persian Government/Persia Soci- ety, 1926); Gilbar, “Demographic Developments,” 149, این منبع جمعیت تهران را در ١٩٠٠، ٢٥٠ هزار نفر ذکر کرده است .
html Persian Gulf Command: A Hisory of the Second World War ,(٢٠١٨) ,Jackson, Ashleyــ in Iran and Iraq, New Haven and London: Yale University Press; [Ann K.