خلاصة:
موضوع این تحقیق، بررسی عرفانی توحید و سماع از دیدگاه سه دانشمند بزرگ - غزالی، قشیری،
هجویری – در آثار سترگشان کیمیای سعادت، رساله قشیریه، کشف المحجوب هجویری می باشد. این
بررسی با هدف پاسخگویی به این مساله صورت گرفته است که دیدگاه اینها در آثار عرفانی خود راجع به
این اصطلاحات چگونه بوده است؟ اهمیت این موضوع، آنگاه مشخص میشود که این حقیقت را
یادآوریم: اولا عرفان یکی از پربارترین شاخههای فرهنگ اسلامی است که از قرآن کریم و حدیث شریف
سرچشمه میگیرد. ثانیا غزالی، قشیری، هجویری سه شخصیت معتبر عرفان اسلامی به شمار می روند. مبانی
نظری منبع اصلی این تحقیق را کیمیای سعادت، رساله قشیریه، کشف المحجوب هجویری تشکیل
میدهند. علاوه بر این آثار، از نوشته ها و کتاب های بسیاری در حوزه عرفان و فلسفه اسلامی استفاده شده است. چارچوب نظری این تحقیق بر پایه عرفان نظری که دارای سنت و اصطلاحات مخصوص به خویش
میباشد، شکل گرفته است. پرسش هایی که پیرامون مساله اصلی تحقیق مطرح بوده است، چنین است: از آنجا که غزالی، قشیری، هجویری در زمینه توحید و سماع کتاب ها و رساله ها از خود به یادگار گذاشته اند، آیا این امر بر دیدگاه آنها تاثیر گذاشته است؟ میزان این اثرپذیری تا چه حد بوده است؟
روش تحقیق: روش تحقیق در تدوین این تحقیق، اسنادی و کتابخانه ای، شیوه گردآوری اطلاعات فیش
برداری و تحلیل و بررسی مباحث این تحقیق، بر اساس شیوه خاص و لازم هر مبحث صورت گرفته است.
یافته های تحقیق: ١- قرآن کریم و ائمه معصومین و احادیث شریف، دو چشمه جوشانی هستند که
درخت آثار عرفانی غزالی، قشیری، هجویری را درون مایه ای مقدس بخشیده و به تجربه معنوی آنها
مشروعیتی ویژه داده اند. ٢- مساله خداشناسی و صفای دل مباحث برآمده از آنها، همچون خودشناسی
جایگاهی است که آثار غزالی، قشیری و هجویری برگرد آن می چرخند. مساله انسان کامل، محور تکمیلی
مبحث وجود، جایگاهی دیگر شمرده میشود. در پهنه عشق و معرفت هم آنها از بوستان اندیشه و تجربه
عرفانی گل ها چیده اند. در این تحقیق پس از تعریف توحید و سماع اقسام و درجات انها، سخنان بزرگان و
عارفان در این مورد بیان می شود
ملخص الجهاز:
(همان ) ٨٠ / فصلنامه تحقيقات جديد در علوم انساني سال سوم ، دوره چهارم ، شماره ٣٣، بهار ١٤٠٠ و کمال توحيد درجه چهارم آن است ، که جز يکي را نبيند، و همه را خود يکي بيند، و يکي شناسد، و تفرقه را بدين مشاهده هيچ راه نبود، و اين را صوفيان فنا گويند در توحيد.
چون سخني بشنود که در وي حديث عتاب و قبول ، و وصل و هجر و قرب و بعد، و رضا و سخط ، و اميد و نوميدي، و بررسي اصطلاح توحيد و سماع در کيمياي سعادت غزالي، رساله قشيري، کشف المحجوب هجويري / ٨١ ا من و خوف ، و وفاي به عهد و بد عهدي، و شادي وصال و اندوه فراق بودو آنچه بدين ماند، بر احوال خويش تنزل کند، و آنچه در باطن وي باشد افروختن گيرد، و احوال مختلف بر وي پديد آيد، وي را اندر آن انديشه هاي مختلف افتد.
بررسي اصطلاح توحيد و سماع در کيمياي سعادت غزالي، رساله قشيري، کشف المحجوب هجويري / ٨٣ اما امام شافعي حرام نداشتي و لکن عوام را مکروه داشتست چنانک اگر کسي آنرا پيشه گرفتست و بر آن ايستادست بر روي لهو، گواهي او رد کرده است و بي مروتي نهاده است و لکن از جمله آن ننهاده است که حرام بود.
بررسي اصطلاح توحيد و سماع در کيمياي سعادت غزالي، رساله قشيري، کشف المحجوب هجويري / ٨٧ سماع را اندر طبايع حکم هاي مختلف است ، همچنان که ارادت اندر دل ها مختلف است ، و ستم باشد که کسي مر آن را بر يک حکم قطع کند.