خلاصة:
این تحقیق به دنبال مفهوم شناسی و تعیین مصداق برای واژه «زهد» است تا از رهگذر آن از حمل معانی و مصادیق ناصواب بر این واژه اجتناب شود؛ اما با توجه به ارتباط بحث با مبحث توسعه اقتصادی و توهم مخالفت زهد با توسعه، درکنار مفهوم شناسی، نگاه مختصری نیز به رابطهی «زهد» با «توسعه» نیز داشته است.
بررسی معانی لغوی و اصطلاحی «زهد» و بررسی آن از منظر آیات و روایت نشان می دهد که زهد به معنای دل کندن از دنیا و حرکت بسوی منازل آخرت است. به عبارت دیگر زهد یعنی اینکه انسان در دام دنیا گرفتار نشود و فریفتهی آن نگردد نه اینکه از دنیا استفاده نکند و خودش را محروم کند.
بنابراین، زهد نهتنها مانع توسعه نیست بلکه زمینه ساز و سرعت دهنده آن است؛ زیرا: با ترویج زهد، جامعه به سمت حذف مصارف اضافی و تجملگرایی سوق داده می شود و گسترش روحیه زهد موجب قناعت و صرفه جویی در جامعه می گردد. علاوه بر آن تشویق به زهد و بهره مندیِ کمتر باعث افزایش انفاق به دیگران (فقراء و نیازمندان) و در نتیجه افزایش مصرف فقراء و مصرف کل میشود. لذا بر فرض اینکه مصرف بیشتر رونق بیشتر را به همراه داشته باشد، باز هم زهد و قناعت نه تنها مانع توسعه نیست بلکه روند آن را تسریع نموده و به آن کمک خواهد کرد.
ملخص الجهاز:
هرچند، بحث از مفاهيم نظيرزهد، قناعت در هر دو نوع (اخلاقي و اقتصادي) آن ، در جاي خود مفيد و قابل قدر و استفاده براي جويندگان حقيقت و معارف اسلامي است ، اما آنچه که در اين آثار خيلي مورد توجه قرار نگرفته و به نظر ميرسد به نوعي برمباحث ديگر مقدم ونيزتعيين کننده رابطه توسعه ومفاهيم اسلامي همچون زهد، قناعت و...
از مصاديق کلي نظير اهتمام به عقل و دعوت به تعقل ، تشويق مؤکد به علم و دانش ، پيوند زدن دنيا و آخرت (ماديت ومعنويت ) گرفته تا مصاديق نسبتا خاص و اموري که مستقيم با توسعه اقتصادي مرتبط اند مانند: تشويق و ترغيب به کار و تلاش ، مذمت فقر مالي و وابستگي ، مطلوب بودن بهره مندي از نعمت ها و اولويت داشتن مؤمنان در استفاده از آن ، تحريم تجمل گرايي و اسراف که عامل تباهي امکانات است و موارد متعدد ديگرکه از آموزه هاي ديني قابل استخراج است که تنها به موارديکه ارتباط مستقيم با بحث دارد به اجمال ميپردازيم : مطلوبيت استفاده از نعمت ها هرچند دل سپردن به دنيا و ماديات و اسير شدن و افتادن در دام مال و ثروت مخالف زهد و عامل سقوط انسان از نظر معنوي است ، اما اين سخن به معناي ناديده گرفتن نعمتها و لذات مادي نيست .