خلاصة:
در بسیاری از جوامع و خانوادهها، زن، تمام یا بخشی از وسایل مورد نیاز زندگی را با نام جهیزیه، به خانه شوهر میبرد. با توجه به عرف موجود و موقعیت خانوادگی یا اجتماعی طرفین، مقدار و نوع جهیزیه متفاوت است. با توجه به فرهنگهای متفاوت در کشورها، فراهمکردن جهیزیه، یا از مال خود زوجه است، یا با گرفتن مبلغی به نام شیربها از خانواده زوج صورت میگیرد. در این نوشتار که به صورت کتابخانهای تدوین شده، سنت تهیه جهیزیه، از جنبههای فقهی و حقوقی بررسی شده و نظرات فقها و حقوقدانان درباره آن بیان میشود.
ملخص الجهاز:
مسئول تهیه جهیزیه در اسلام ، تهیه وسایل خانه که بخشی از نفقه واجب است ، بر عهده شوهر بوده و زوجه هیچ مسئولیتی در این خصوص ندارد، حتی اگر افزایش مهر، به خاطر نیازمندی های زندگی مشترک انجام گرفته باشد؛ زیرا مهریه جزء اموال اختصاصی زوجه بوده و هیچ کسی در آن حقی ندارد.
حال که از نظر فقهی ، تأمین اثاث خانه بر عهده مرد است ، چه چیز سبب شده که زن ، خود را موظف به تهیه جهیزیه کند؟ برخی از حقوق دانان ، برای تبیین کارکرد جهیزیه ، به اشتیاق زنان در کمککردن به شوهر با هدف تأمین زندگی مشترک و ایفای نقش فعال در زندگی و مسئله سهم الارث زنان اشاره کرده اند.
چون درباره اموال منقول و اثاث خانه ، داشتن سند خرید و نگهداری آن امری نامتعارف است ، اگر شوهر یا طلبکاران ادعا کنند که این اموال به مرد تعلق دارد و زن مدعی شود که مورد نزاع را به عنوان جهیزیه به خانه شوهر آورده ، دادگاه سند یا شاهدی برای اثبات مالکیت نمی یابد و ناچار باید به استناد ظواهر و امارات ، حکم دهد که همان سیاهه جهیزیه است .
)کاتوزیان ، ١٣٦٨، ٢٠٤/١( بنابراین ، برای حفظ حقوق قانونی دختر، باید خانواده اش همزمان با انتقال جهیزیه به خانه مشترک ، سیاهه ای را به دقت تنظیم کرده و به امضای زوج برسانند تا در صورت بروز اختلافات خانوادگی ، استرداد جهیزیه ممکن باشد.