خلاصة:
آیندهپژوهی بهعنوان یک حوزه دانشیِ نوین و اثرگذار در تصمیمسازی از دانشهای سیاستگذاری عمومی و علوم راهبردی متمایز است. بههمینجهت، شناسایی دقیق پژوهشهای این حوزه نیاز به معیارهای شفاف و روشنی دارد که در این پژوهش تاحدامکان به آن پرداخته شده است. پژوهش حاضر بهدنبال استخراج عناصر اصلی کیفیت پژوهشهای آیندهپژوهی بهمنظور ارائه بستری اطمینانبخش برای ارزیابی کیفیت پژوهشهای آیندهپژوهی است. بعد از مطالعات اسنادی و بررسی پیشینه پژوهش در این حوزه، با ده نفر از خبرگان حقیقی و فعالان حوزه آیندهپژوهی مصاحبه شد. در گام اول پژوهش، پس از مصاحبه با 10 نفر از افراد واجد شرایط و تحلیل و بررسی مصاحبه به روش تحلیل مضمون، 135 مضمون پایه استخراج شد که درنهایت ده مضمون سازماندهنده نیز از آن مضامین پایه بهدست آمد. در گام دوم پژوهش با استفاده از فن مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM)، با استفاده ازنرمافزار MATLAB، موقعیت، میزان اهمیت، اثرگذاری (نفوذ) و اثرپذیری (وابستگی) عناصر استخراجشده در پنج سطح ارائه شد که بهکارگیری و شبکهسازی خبرگان، بیشترین نفوذ و خلق و تجویز آیندههای بدیل و ایجاد معرفت بینالاذهانی، مشارکتدادن و کسب رضایت ذینفعان، کمترین نفوذ را داراست.
Futures studies as a new and influential area of decision-making is considered a distinct from public policy and strategic sciences; so, in this area, it requires clear and concise criteria for accurate identification of research addressed as much as possible in this research. The present study seeks to extract the key elements of the quality of researches of futures studies in order to provide a reliable framework for evaluating the quality of futures studies. After documentary studies and background research in this field, ten real experts and activists in field of futures studies were interviewed. In the first step of the research, after interviewing 10 eligible subjects and analyzing the interview through content analysis method, 135 basic themes were extracted, and finally ten organizer themes were obtained. In the second step, using interpretive structural modeling (ISM) technique, using MATLAB software, the position, the amount of importance, influence and effectiveness (dependency) of the extracted elements were presented at five levels. The recruitment and networking of experts had the most influence, and creating and prescribing alternative futures and creating intercultural knowledge, participation, and stakeholder satisfaction had the least influence.
ملخص الجهاز:
در گام دوم پژوهش با استفاده از فن مدل سازي ساختاري تفسيري (ISM)، با استفاده ازنرم افزار MATLAB، موقعيت ، ميزان اهميت ، اثرگذاري (نفوذ) و اثرپذيري (وابستگي) عناصر استخراج شده در پنج سطح ارائه شد که به کارگيري و شبکه سازي خبرگان ، بيشترين نفوذ و خلق و تجويز آينده هاي بديل و ايجاد معرفت بين الاذهاني، مشارکت دادن و کسب رضايت ذينفعان ، کم ترين نفوذ را داراست .
سؤال مهمي که در اين حوزه مطرح ميشود، اين است که به چه ميزان ميتوان به اين پژوهش ها اعتماد نمود تا بتوان راهبردهاي آينده را براساس آنها ترسيم نمود؟ پژوهش حاضر، به دنبال ارائه ساختاري علمي جهت تبيين عوامل مربوط به سنجش کيفيت پژوهش هاي آينده پژوهي است و با استفاده از مدل نهايي ارائه شده ، پژوهش هايي را که از سطح اطمينان قابل قبولي برخوردار هستند و ميتوانند جزء پژوهش هاي تصميم ساز قرار گيرند، از ديگر پژوهش هاي غيرعلمي شناسايي نمود.
مضامين سازمان دهنده (آذر و خسرواني، ١٣٩٩٨) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} يافته هاي پژوهش مراحل انجام شده در روش ساختاري ـ تفسيري مرحله اول ؛ تعيين عوامل مهم ترين گام در اجراي مدل سازي ساختاري ـ تفسيري، شناسايي دقيق عوامل مرتبط با مسئله پژوهش است ، به همين منظور، براي استخراج متغيرهاي مربوط به موضوع کيفيت پژوهش هاي آينده پژوهي از مطالعات ادبيات موضوع در منابع خارجي (به دليل فقدان منابع معتبر داخلي) استفاده شد و اين عوامل به صورت چارچوب نظري توسط پژوهشگران طراحي و ارائه شد، سپس به منظور تکميل استخراج عوامل اثرگذار مرتبط با موضوع پژوهش از ١٠ نفر از خبرگان اين حوزه استفاده شد و درنهايت ١٠ مؤلفه کليدي مورد تأييد نهايي قرار گرفت .