خلاصة:
افزون بر قواعد فقهی مشهور و مصرّح در کتب فقها، برخی مضامین کلّی در آیات، روایات و فتاوای فقهی وجود دارد که میتوان از آنها قواعد فقهی جدیدی را شناسایی و اصطیاد کرد. از جمله آن موارد، قاعده ای فقهی با عنوان «کلّ ما یسبّب ایذاء الوالدین فهو حرام» است که با پشتوانه آیه «تافیف» می تواند به عنوان یک کبرای کلّی در فرایند استنباط منظور شود. با توجه به ضرورت سامانمندی روابط و احکام خانواده به ویژه رابطه فرزند و والدین بر مبنای فقه، بنیان نهادن و اثبات چنین قاعده ای لازم به نظر رسید. در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته، ضمن بررسی حکم ایذاء والدین از دیدگاه فقها و تحقیق در مساله، گستره معنایی آن، مستندات نقلی و عقلی قاعده مزبور که بر حرمت هرگونه آزار رساندن به والدین دلالت دارد مورد واکاوی قرار گرفته و پس از تطبیق مصادیق قاعده و تبیین حکم استثنائآت و تعارض آن با دیگر قواعد، به این نتیجه دست یافته شد که این گزاره میتواند به عنوان قاعده و کبرایی کلّی در فرایند استنباط احکام فقهی و حقوقی مرتبط با آن مورد استفاده قرار گیرد.
In addition to the famous and recommended jurisprudential rules in the books of jurists, There are some general themes in verses, hadiths and jurisprudential fatwas that can be identified with the new jurisprudential rules. Including cases, There is a jurisprudential rule called "Anything that hurts parents is forbidden" that With this phrase does not found in any of the verses or hadiths. Considering the necessity of organizing family relationships, especially the child-parent relationship, proof of such a rule is of particular importance. In this study, which was conducted through a descriptive-analytical method, while examining the ruling of parental consent from the viewpoint of jurists and its semantic scope, the rationale behind this rule, which implies that any harassment of parents has been committed, has been investigated and after adaptation of rule With examples and expression of Exceptions And its conflict with other rules, It was concluded that This rule can be used as a general formula in the process of inference of jurisprudence.
ملخص الجهاز:
با توجه به وجود فتاواي فقها در حرمت آزار والدين و ادله نقلياي که متضمن وجوب اکرام و احترام به والدين و حرمت تأذي آنان است ، اين سؤال خودنمايي ميکند که آيا ميتوان از مجموع آنها قاعده اي کلي استخراج و اصطياد کرد به گونه اي که گوياي حرمت هرگونه آزار رساندن به والدين باشد و مقيد به قيد خاصي نشود؟ تحقيق حاضر که به روش توصيفي تحليلي در مقام پاسخ به اين پرسش اساسي است ، ضمن بررسي دقيق ادله و اقوال فقها، به شناسايي و بنيان گذاري چنين قاعده اي که ميتواند موسوم به عنوان «کل ما يسبب ايذاء الوالدين فهو حرام » باشد، اهتمام ميورزد.
٣ گستره «ايذاء» از بنياديترين مباحثي که در شکل گيري قاعده ميتوان مطرح کرد اين است که آيا مطلق ايذاء حرام است ؟ به ديگر سخن آيا هر کاري که فرزند انجام دهد و سبب آزار والدين شود، محکوم به حرمت است يا اين که فقط آزار مقرون به قصد تأذي حرام خواهد بود؟ از باب مقدمه بايد گفت که ترکيب فعل حرام و قصد به سه صورت قابل تصور است : الف ) عنوان حرام فقط منطبق بر فعل باشد؛ مثل نمازي که براي اذيت کردن باشد؛ زيرا اذيت کردني که حرام است به واسطه فعل قوام مييابد و قصد، هيچ دخالتي در حصول آن ندارد.
٥ موارد تطبيق قاعده براي قاعده حرمت ايذاء قصدي والدين ميتوان به موارد زير اشاره نمود: الف : چنان چه روزه مستحبي فرزند سبب آزار و اذيت والدين شود، حرام خواهد بود (محقق حلي، ١٤١٨: ٧١/١؛ علامه حلي، ١٤١٠: ٣٠١/١؛ همو، ١٤١١: ٦٨؛ عاملي، ١٤١٧: ٢٨٣/١؛ بحراني، ١٤٠٥: ٢٠٣/١٣؛ کاشف الغطاء، بي تا: ١٠٧؛ آملي، ١٣٨٠: ٩٠/٩؛ سبزواري، ١٤١٣: ٣٥١/١٠؛ حسيني شيرازي، ١٤٢٧: ٨٢).