خلاصة:
عقلانیت از مهمترین صفات کنش فردی و اجتماعی انسان میباشد. لحاظ سطوح شناختی، ارزشی و عملی عقلانیت و تبیین اتکای آن بر مبانی هستیشناختی و معرفتشناختی، تفاوت عقلانیت اسلامی و ابزاری را آشکار میسازد. از سوی دیگر عقلانیت ازآنجاکه ساماندهنده رفتار و تعامل اجتماعی انسانهاست، نقش مهمی در تعیین چیستی، تحقق و کارایی سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از عوامل مهم تحقق رشد و توسعه دارد. بررسی نسبت عقلانیت اسلامی در تعیین ماهیت، زمینه تحقق و نیز کارایی سرمایه اجتماعی در مقایسه با عقلانیت اقتصاد متعارف (عقلانیت ابزاری) حائز اهمیت بوده و در جهت برنامهریزی و سیاستگذاریهای نیل به رشد و توسعه کشور میبایست مورد توجه قرار گیرد. در این پژوهش با رویکرد میانرشتهای فلسفی - اقتصادی سعی شده ضمن تبیین چیستی عقلانیت اسلامی با تکیه بر مبانی آن و احصای مؤلفهها و ابعاد سرمایه اجتماعی، نسبت عقلانیت اسلامی با سرمایه اجتماعی و مزایای آن در مقایسه با عقلانیت ابزاری بررسی گردد. یافتههای پژوهش نشان میدهد ماهیت سرمایه اجتماعی مبتنی بر عقلانیت اسلامی فراتر از صرف ارتباطات عینی و تاریخی مبتنی بر نیازهای اجتماعی بوده و ابتنای کنش فردی و جمعی بر عقلانیت اسلامی بر اساس اصول راهبردی و انسان اقتصادی برآمده از آن میتواند از نظر منطقی سطح اعتماد و مشارکت را ارتقا داده، با پیشگیری از جنبههای منفی سرمایه اجتماعی، زمینه تحقق و کارایی بیشتر آن را فراهم آورد.
Rationality or behavior based on reason is one of the most important attributes of individual and social human action and in this general sense, it is universal and common among human beings. Considering the cognitive, value and practical levels of rationality and explaining its reliance on ontological and epistemological foundations, reveals the difference between Islamic and instrumental rationality. On the other hand, rationality, since it organizes the behavior and social interaction of human beings, has an important role in determining the nature, realization and efficiency of social capital as one of the important factors in achieving growth and development. The study of the ratio of Islamic rationality in determining the nature, context and efficiency of social capital in comparison with the rationality of conventional economics (instrumental rationality) is important and should be considered for planning and policies to achieve the growth and development of the country. In this research, with an interdisciplinary philosophical-economic approach, while explaining what Islamic rationality is, relying on its principles and enumerating the components and dimensions of social capital, the relationship between Islamic rationality and social capital and its advantages compared to instrumental rationality are investigated. Findings show that the nature of social capital based on Islamic rationality is beyond mere objective and historical communication based on social needs and the basis of individual and collective action on Islamic rationality based on strategic principles and economic human beings can logically level Promote trust and participation and prevent the negative aspects of social capital, pave the way for its realization and greater efficiency
ملخص الجهاز:
يافته هاي پژوهش نشان ميدهد ماهيت سرمايه اجتماعي مبتني بر عقلانيت اسلامي فراتر از صرف ارتباطات عيني و تاريخي مبتني بر نيازهاي اجتماعي بوده و ابتناي کنش فردي و جمعي بر عقلانيت اسلامي بر اساس اصول راهبردي و انسان اقتصادي برآمده از آن ميتواند از نظر منطقي سطح اعتماد و مشارکت را ارتقا داده ، با پيشگيري از جنبه هاي منفي سرمايه اجتماعي، زمينه تحقق و کارايي بيشتر آن را فراهم آورد.
بعضي ديگر عقلانيت را يکي از دو اصل موضوعه اساسي دانسته اند که اقتصاد نئوکلاسيکي بر آن تکيه دارد (آقانظري و دانش ، ١٣٩٣، ص ١٣٤) پرسشي که در اين ميان به ذهن متبادر مي شود، عدم سنخيت اصول راهبردي عقلانيت ابزاري ، اعم از فردگرايي و حداکثرنمودن منافع فردي (رناني و مؤيدفر، ١٣٩٠، ص ٧٣-٧٤) با ارزش گذاري و جايگاه بالاي سرمايه اجتماعي در رشد و توسعه متوازن و همه جانبه و تمايز و تفاوت عقلانيت اسلامي در اين رابطه مي باشد.
فرض ما اين است که ازآنجاکه عقلانيت ، مفهومي اعتباري و متکي به مباني هستي شناختي و معرفت شناختي است و عقلانيت در علم اقتصاد متعارف در اصل از مباني انسان شناسي پس از رنسانس و در عصر روشنگري به دست آمده است (دادگر و عزتي ، ١٣٨٢، ص ١)، سرمايه اجتماعي برآمده از عقلانيت اسلامي در مقايسه با عقلانيت ابزاري از ماهيت ، زمينه تحقق و کارايي خاص و متمايزي برخوردار مي باشد.