خلاصة:
متون ادبی از جمله دیوان اشعار در زمره منابع پژوهش‌های تاریخی است. اگرچه موضوع دیوان اشعار ارتباط مستقیمی با مباحث تاریخی ندارد و گاهی برخی تاریخ‌پژوهان تنها از اشارات شاعران، برداشت‌های تاریخی می‌کنند، با این همه برخی از دیوان‌های شعری جنبه‌های گوناگون تاریخی را نیز موردتوجه قرار داده‌اند. دیوان ابوالرضا راوندی از جمله این دیوان‌ها است که اشارات تاریخی فراوانی دارد و در روزگار غلبه سلجوقیان سنی مذهب، توسط یک عالم شیعی به نگارش درآمده است. این پژوهش بر آن است تا با واکاوی قسمت‌های مختلف این دیوان و کشف و استخراج اشارات تاریخی شاعر در زمینه‌های گوناگون، اهمیت تاریخی این اثر را به‌عنوان یک متن تاریخی مغفول مانده از دوره سلاجقه بررسی کند. نتایج حاصل از این پژوهش بیان‌کننده اهمیت دیوان ابوالرضا راوندی در زمینه تاریخ سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شهر کاشان در دوره سلاجقه و معرفی این دیوان به‌عنوان تاریخ محلی کاشان در این دوره است.
Literary texts, including divan, are among the sources of historical researches. Although divan’s topic is not directly related to historical issues, and sometimes some historians only make historical interpretations of the poet’s allusions, some of divans have also considered various historical aspects. Divan of Abu al-Reza Ravandi is one of these divans that has many historical references and was written by a Shiite scholar during the domination of the Sunni Seljuks. This research intends to study the historical significance of this work as a neglected historical text from the Seljuk period by analyzing different parts of this divan and discovering and extracting the poetchr('39')s historical references in various fields. Results of this study indicate the importance of Divan of Abolreza Ravandi in the field of political, cultural and social history of Kashan in the Seljuk period and introduce this divan as the local history of Kashan in this period.
ملخص الجهاز:
محـدث ارمـوي در مقدمـه ديـوان ابوالرضـا راوندي به اين مهم اشاره کرده و مينويسد کاشان يکي از مراکز مهـم شـيعي در دوران حيات راوندي است و نويسندگاني چون راوندي صاحب راحه الصـدور، شـيعيان ايـن شهر را طعن و لعن کرده اند و اگر شخصيتي چون ابوالرضـا راونـدي شـرحي از تـاريخ تشيع در اين دوره ارائه نداده بود، تنهـا گـزارش بـه جامانـده از شـيعيان در ايـن دوره ، گزارش هاي راحه الصدور بود (راوندي، ديوان ، مقدمه / له ).
اهميت تـاريخي ايـن اثـر وقتي بيشتر مشخص ميشود که ابوالرضا راوندي در ديوان خود جنبـه هـاي مختلفـي از تاريخ سياسي، اجتماعي، فرهنگي و حتي وضعيت عمراني شـهر کاشـان قـرن ششـم را 72 موردتوجه قرار داده و در برخي موارد به تفصيل به بيان آنها پرداخته اسـت .
در اين پژوهش با بررسي تحليلـي و تـاريخي اشـعار ديـوان ابوالرضـا راوندي، جهات مختلف اهميت تاريخي اين کتاب درباره تاريخ محلـي کاشـان در دوره سلاجقه موردبررسي قرار گرفته است و با تحليل داده هاي شعري اين ديوان ، اهميت آن به عنوان يک تاريخ محلي براي شهر کاشان در دوره سلاجقه مطرح شده است .
در اين قسمت شاعر ضمن ابياتي به سرگذشت حکومت هـايي همچون عمالقه ، آل غسان و ساسانيان اشاره دارد (راوندي، ديوان ، ٧٦-٧٤) که البته ايـن قسمت ها ارزش تاريخي چنداني ندارد، چراکه ابوالرضا مورخ نيست و چنانکه از ابيـات او برميآيد هدف او از اشاره به اين موضوعات بيان تاريخ نيسـت و احتمـالاً شـاعر بـا اشاره به چنين حوادثي به نحوي به خرابيهايي که در حکومت هاي ديگر اتفـاق افتـاده ، اشاره دارد تا در ادامه به خرابيهايي که در دوره سلاجقه در کاشان اتفـاق افتـاده اسـت بپردازد.
(
, 
, 
)
