خلاصة:
پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه فروع دین در کتابهای درسی دوره متوسطه اول انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کتابهای درسی دوره متوسطه اول می‌باشد که با روش نمونه‌گیری هدفمند چهار عنوان کتاب (پیام‌های آسمان، مطالعات اجتماعی، فارسی و آمادگی دفاعی) با دوازده جلد در نمونه قرار گرفت. ابزار اندازه‌گیری چک‌لیست تحلیل محتوای محقق‌ساخته بوده که روایی آن مورد تایید کارشناسان بوده و پایایی آن با روش ویلیام اسکات، ۹۲ درصد محاسبه شده است و شیوه پردازش داده‌ها بر اساس روش آنتروپی شانون بوده است. مهم‌ترین یافته‌های پژوهش بیانگر این است که در کتابهای درسی دوره متوسطه اول به‌ترتیب به فرایض نماز، تولی، جهاد و تبری با ضریب اهمیت ۱۷۴/۰، ۱۶۶/۰، ۱۴۹/۰، ۱۴۸/۰ بیشترین توجه، و به فرایض نهی از منکر، روزه، امر به معروف، زکات، خمس و حج به ترتیب با ضریب اهمیت ۰۵۵/۰، ۰۷۴/۰، ۰۶۷/۰، ۰۶۲/۰، ۰۳۵/۰، ۰۶۷/۰ توجه بسیار کمی مبذول شده است. در مجموع، یافته‌های پژوهش بیانگر این است که در کتابهای درسی دوره متوسطه اول به‌طور متعادل و متوازن به فرایض فروع دین توجه نشده است.
The aim of this study was to investigate the position of the branches of religion in the textbooks of junior schools. The research method is descriptive and content analysis has been used. The statistical population of the study includes all textbooks of junior schools selected through purposeful sampling of four books (heavenly message, social studies, Persian literature and defense readiness) in twelve volumes. The instrument was a researcher-developed content analysis checklist. The validity of the checklist was confirmed by experts, and its reliability was estimated 92% using William Scott method. The data processing method was based on Shannon entropy method. The most important findings of the research indicate that in the textbooks of junior schools, the most attention is paid to prayers, Tawla (associating with Ahl al-Bayt friends), Jihad and Tabarra (disassociating from Ahl al-Bayt enemies) with a coefficient of importance of 0.174, 0.166, 0.149 and 0.148 respectively. Forbidding the evil, fasting, enjoining the good, Zakat, Khums and Hajj with the importance coefficients of 0.055, 0.074, 0.067, 0.062, 0.035, 0.067 respectively were given very little attention. The findings of the research indicate that generally in the textbooks of junior schools, the branches of religion have not received moderate and well-balanced attention.
ملخص الجهاز:
مهم‌ترين يافته‌هاي پژوهش بيانگر اين است که در کتاب‌هاي درسي دورة متوسطة اول به‌ترتيب به فرايض نماز، تولي، جهاد و تبري با ضريب اهميت 174/0، 166/0، 149/0، 148/0 بيشترين توجه، و به فرايض نهي از منکر، روزه، امر به معروف، زکات، خمس و حج به ترتيب با ضريب اهميت 055/0، 074/0، 067/0، 062/0، 035/0، 067/0 توجه بسيار کمي مبذول شده است.
جعفري هرندي، نجفي و اميدي (1397) در پژوهشي با عنوان «سيماي فروع دين در کتاب‌هاي درسي فارسي دورۀ ابتدايي و متوسطه»، نشان دادند که در کتاب‌هاي بررسي‌شده به‌ترتيب به فرایض امر به معروف (28 درصد)، جهاد (19 درصد)، نهي از منکر (3/17 درصد)، نماز (2/12 درصد)، تولي (9/11 درصد)، تبري (8/8 درصد)، حج (7/1 درصد) و روزه (2/1 درصد) بيشترين توجه صورت گرفته و به فرایض خمس و زکات هيچ اشاره‌اي نشده است.
در کتاب‌هاي درسي اين پايه، به‌ترتيب به مضامين فرایض جهاد با 127 فراواني (34 درصد)، تولي با 73 فراواني (5/19 درصد)، نماز با 71 فراواني (19 درصد)، روزه با 43 فراواني (5/11 درصد) و تبري با 42 فراواني (2/11 درصد) بيشترين توجه صورت گرفته و به مضامين فرایض حج با 6 فراواني (6/1 درصد)، امر به معروف با 6 فراوانی (6/1 درصد)، نهي از منکر با 6 فراواني (6/1 درصد) توجه بسيار کمي مبذول شده و به مضمون فريضۀ خمس هيچ اشاره‌اي نشده است.
(
, 
, 
)
