خلاصة:
خشکسالی پدیدهای اقلیمی است که بهکندی شروع شده و دارای طبیعت پنهانی است. مدتزمان وقوع آن طولانی و خسارتهای ناشی از آن در بخشهای مختلف بهصورت تدریجی ظاهر میشود؛ بنابراین، ارزیابی و بررسی خشکسالی در برنامهریزی و اجرای طرحهای مقابله با آن از اهمیت زیادی برخوردار است. در سالهای اخیر، استفاده از شاخصهای خشکسالی ترکیبی متفاوتی موردتوجه محققین قرار گرفته است. در این مطالعه، خشکسالیهای دشت شهرکرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری در یک دورهی آماری 31 ساله (1394-1364) با استفاده از یک شاخص خشکسالی ترکیبی (CDI) جدید که حاصل ترکیب سه مؤلفهی شاخص خشکسالی منبع آب زیرزمینی (GRI)، شاخص بارش استانداردشدهی اصلاحی (SPImod) و تبخیر-تعرق پتانسیل (ETP) است، موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از شاخص GRI نشان میدهند که در ابتدای دورهی آماری (1364) تا اواسط 1378، بلندترین دورهی ترسالی به وقوع پیوسته و تا سال 1378 وضعیت آبخوان شهرکرد مناسب بوده است، ولی از آذرماه 1387 طولانیترین دورهی خشکسالی شروع و تا انتهای دورهی آماری (1394) ادامه یافته است. نتایج حاصل از بررسی خشکسالی آب زیرزمینی با شاخص GRI نشاندهندهی افزایش خشکسالی آبهای زیرزمینی در سالهای اخیر است که دلیل اصلی آن، افزایش میزان برداشت از سفره به دلیل توسعهی کشاورزی میباشد. نتایج حاصل از شاخص CDI نشان میدهد بهطورکلی دشت شهرکرد در فاصله زمانی سالهای 1364 تا 1378 با ترسالیهایی مواجه بوده، ولی از سال 1387 تا انتهای دورهی آماری موردمطالعه (1394) دچار خشکسالیهای پیدرپی و شدیدی شده است. ازآنجاییکه شاخص مزبور خشکسالیهای هواشناختی و آب زیرزمینی را بهطور همزمان در محدودهی موردمطالعه موردبررسی قرار میدهد، میتواند اطلاعات مفیدی در اختیار مدیران و برنامه ریزان منابع آب این دشت قرار دهد.
Drought is a climatic phenomenon that begins slowly and has a hidden nature. The duration of its occurrence and the resulting damage occur gradually in different sectors. Therefore, assessment and investigation of drought is very important in planning and implementation of actions to cope with drought. Droughts are divided into different types. One of the common methods of drought assessment is the use of drought indices which everyone can describes a type of droughts. In recent years, the use of Composite Drought Index (CDI) have attracted the attention of researchers. In this study, a new Composite Drought Index was developed that combined the three components, including the Groundwater Resource Drought Index (GRI), the Modified Standardized Precipitation Index (SPImod) and the potential evapotranspiration (ETP). In the next stage, the drought condition of Shahrekord plain located in Chaharmahal and Bakhtiari province was assessed in a 31-year period (1985-2015) using the Composite Drought Index (CDI). The results showed that the Shahrekord Plain was frequently experienced some wet conditions during the years 1985 to 2000, but it has suffered from consecutive severe droughts from 2008. In general it can be said that the developed CDI index is well able to describe the composite behavior of meteorological and groundwater droughts in the study area and is recommended as a new index for monitoring and assessing regional drought.
ملخص الجهاز:
در این مطالعه، خشکسالیهای دشت شهرکرد در یک دورهی آماری ٣١ ساله )١٣٩٤-١٣٦٤( با استفاده از یک شاخص خشکسالی ترکیبی )CDI( جدید که حاصل ترکیب سه مؤلفهی شاخص خشکسالی منبع آب زیرزمینی )GRI(، شاخص بارش استانداردشده ی اصلحی )SPImod( و تبخیر-تعرق پتانسیل )ETP) است، موردبررسی قرار گرفت.
نتایج حاصل از شاخص GRI نشان میدهند که در ابتدای دورهی آماری )١٣٦٤( تا اواسط ١٣٧٨، بلندترین دورهی ترسالی به وقوع پیوسته و تا سال ١٣٧٨ وضعیت آبخوان شهرکرد مناسب بوده است، ولی از آذرماه ١٣٨٧ طولنیترین دورهی خشکسالی شروع و تا انتهای دورهی آماری )١٣٩٤( ادامه یافته است.
1- Standardized Precipitation Index 2- Mckee 3- Morid 4- Kao and Govindaraju 5- Modified Standardized Precipitation Index خان ٦ و همکاران )٢٠٠٨( در بررسی رابطهی بین خشکسالی و سطح آب زیرزمینی در یکی از دشتهای استرالیا به این نتیجه رسیدند که بین شاخص بارش استاندارد شده )SPI( و سطح آب زیرزمینی کمعمق منطقه ارتباطی قوی وجود دارد.
هدف از مطالعهی حاضر، ایجاد شاخص خشکسالی ترکیبی )CDI( جدید از ترکیب دو شاخص خشکسالی GRI و SPImod بعلوه تبخیر-تعرق پتانسیل )با روش هارگریوز-سامانی ( برای بررسی خشکسالیهای دشت شهرکرد در دورهی زمانی ٩٤-١٣٦٤ است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) ٣- مواد و روشها در این پژوهش از دادههای ماهانهی بارندگی برای محاسبهی شاخص بارش استاندارد اصلحشده )SPImod(، دادههای ماهانهی سطح آب زیرزمینی ٣١ پیزومتر در دشت شهرکرد برای محاسبهی شاخص منابع آب زیرزمینی )GRI( و نیز بیشینه و کمینهی دما در ایستگاه دشت شهرکرد برای محاسبهی ETP در دورهی آماری ٣١ ساله )١٣٩٤-١٣٦٤( استفاده شده است.