تأثیر عوامل زمینه‌ساز سیاسی بر جایگاه عیّاران در درگیری‌های نظامی‌ و مذهبی بغداد در دوره آل‌بویه مقالة

مطالعات تاریخ فرهنگی زمستان 1399، سال دوازدهم - شماره 46 التصنيف ج (Ministry of Science/ISC (‎24 صفحة - من 1 إلی 24 )

الکلمات المفتاحية: بغداد آل بویه عیّاران رقابت های نظامی درگیریهای مذهبی Ayaran Military rivalries Baghdad Buwayhid Religious Conflicts

fa en

خلاصة:

محمدرضا بارانی[1] هنگامه کارگر[2] چکیده استقرار حاکمیت آل‌‌ بویه بر بغداد در قرون چهارم و پنجم قمری، زمینه‌ساز روندی از درگیری‌های نظامی و مذهبی با عملکرد تأثیرگذاری رقابت‌های مادی نظامیان (ترک و دیلم) بر درگیری‌های مذهبی (شیعیان و اهل تسنّن) در جامعه شد. در این میان‌‌‌‌‌‌،‌ عیاران به بازوهای عملیاتی نیروهای نظامی تبدیل شدند. در نوشتار حاضر تلاش شده است با بررسی تأثیر عوامل زمینه‌ساز سیاسی بر فعالیت عیّاران در درگیری‌های نظامی‌ و ‌مذهبی‌، جایگاه این گروه در این درگیری‌ها تبیین شود.‌ گزارش‌های تاریخی گواه آن است که حاکمیت سیاسی بغداد با رویکرد مذهبی شیعه‌گرایانه، زمینه‌ساز سه دورۀ متفاوت برای فعالیت عیاران بوده است. بر این اساس، در بازۀ زمانی 334-367‌‌‌‌‌‌‌ق. عیّاران در پیوستگی با روند درگیری‌های نظامی و مذهبی بوده‌اند، اما پس از دورۀ رکود فعالیت آنها طی سال‌های ‌367‌-379‌ق، قدرت‌گیری دوبارۀ این گروه در سال‌های 379‌‌-447‌‌‌ق. با استقلال نسبی از روند درگیری‌های یادشده همراه بود و عیّاران در این دوره مسیر خویش را با فعالیت‌هایی چون غارت‌های مستقل از درگیری‌های نظامی و مذهبی، هماوردی با نیروهای نظامی و نقش‌آفرینی در ساختار حکومتی آل‌ بویه در پیش گرفتند. واژه‌های کلیدی: آل‌ بویه، بغداد، عیّاران، رقابت‌های نظامی، درگیری‌های مذهبی [1]. استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهراء(س)، تهران m.barani@alzahra.ac.ir [2]. کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه الزهراء(س)، تهران h_kargar88@yahoo.com

ملخص الجهاز:

با استقلال نسبی از روند درگیری های یادشده همراه بود و عیاران در این دوره مسیر خویش را با فعالیت هایی چون غـارت هـای مـستقل از درگیری های نظامی و مذهبی ، هماوردی بـا نیروهـای نظـامی و نقـش آفرینـی در ساختار حکومتی آل بویه در پیش گرفتند. در این دوره ، به سـبب ضـعف مـدیریتی حکومـت آل بویه ، عیاران برای نیل به اهداف مادّی شان ، علاوه بر حضور در درگیری هـای نظـامی و مذهبی ، به غارت گری های مـستقل از رونـد یادشـده روی آوردنـد (ابـن الجـوزی ،١٩٩٢: ٣٦٩/١٤). این اثـر بـه مـوازات پـرداختن بـه وضعیت نظامی ـ مذهبی بغداد، عیاران و فعالیت های ایشان را در ارتبـاط بـا رقابـت هـای ترکان و دیلمیان و درگیری های درونی جامعه شیعی و سّنی مورد توجـه قـرار داده اسـت . تثبیت جایگاه عیاران در دوره ی پیوستگی به درگیری های نظامی و مذهبی (٣٣٤ـ٣٦٧ق ) برنامه های اجرایی امیران بویه زمینه ی مساعد را برای پیوستن عیـاران بـه درگیـری هـای نظامی و مذهبی بغداد فراهم کرد. نخست ، کاهش کارآمدی روند درگیـری هـای نظـامی و مـذهبی ، بـه گونه ای که در این دوره زمینه ی غارت گری های عیاران و نظامیان بدون نیاز به سوءاستفاده از درگیری های مذهبی در جامعه فراهم شد. Aḥmad al-Ḥanbalī al-Damašqī (1986 AD), Šaẕarat alẔahab, research by ʻAbdol Qadīr al-Arnaouṭ, Vol. 1, Beirut, Dar Ebn Kṯīr. Moḥammad, (1408 AH), Tarīḵ-e Ebn Ḵaldūn, research by Ḵalīl Šaḥadah, Vol. 2, Beirut, Dar al-Fīkr.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول