خلاصة:
هدف این پژوهش تحلیل روانشناختی ایثار، از منظر منابع اسلامی است.در این پژوهش از روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی استفاده شده و از اصل هممعنایی، چندمعنایی، حوزه واژگانی و تحلیل مولفهای بهره گرفته شد. واحد نمونه، آیات و روایات مرتبط با واژه ایثار بودند. داده ها با به کارگیری اصول پیش پردازش متن، ابتدا مورد تحلیل قرار گرفت و سپس با استفاده از اصل همکنشی در بافت روانشناختی صورتبندی شد. یافتههای پژوهش نشان میدهد ایثار به معنای مقدم داشتن دیگری بر خود در چیزی که شخص به آن نیاز دارد، است. مولفه های آن عبارتند از: بیمنت و بدون آزار بودن، بدون درخواست کمک گیرنده باشد، شخص یاری رساننده خود محتاج آن چیز باشد و کمک رسانی بجا باشد. در رفتارهای ایثارگرانه، افراد تحت تکفل انسان اولویت داشته و در صورت نیاز آنها، ایثار بر دیگران شایسته نیست. میتوان بین ایثار و نوع دوستی، تمایز قایل شد. در واقع ایثار اخص از نوع دوستی است و چه بسا رفتاری نوع دوستی باشد ولی ایثار شمرده نشود. لازم به ذکر است که ایثار در منابع دینی به سه قسم ایثار در جان، ایثار در مال، ایثار در سوال کردن و ایثار در دعا کردن تقسیم میشود.
The purpose of this study is to investigate the psychological analysis of self-sacrifice from the perspective of Islamic sources through qualitative analysis.
In him, the method of qualitative analysis of the content of religious texts was introduced and the principle of synonymy, polysemy, lexical domain and Component analysis was used.
Sample unit, verses and narrations were related to self-sacrifice. The data were first analyzed using the principles of text preprocessing and then formulated using the principle of interaction in psychological context. The research findings show that self-sacrifice means having another prioritize oneself in what one needs. Its components are: safe and without harassment, without asking for help, the helper needs it and the help is right.
In self-sacrificing behaviors, human dependents have priority and if they need it, self-sacrifice is not worthy of others. A distinction can be made between self-sacrifice and altruism. In fact, self-sacrifice is specific to altruism and may be altruistic behavior but not self-sacrifice. It should be noted that self-sacrifice in religious sources is divided into three types: self-sacrifice in life, self-sacrifice in property, self-sacrifice in questioning and self-sacrifice in prayer.
ملخص الجهاز:
تحلیل روانشناختی ایثار در منابع اسلامی Psychological analysis of self-sacrifice in Islamic sources محمدصادق شجاعی/ استادیار روانشناسی جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران.
یافتههای پژوهش نشان میدهد ایثار به معنای مقدم داشتن دیگری بر خود در چیزی که شخص به آن نیاز دارد، است.
Keywords: Sacrifice, altruism, psychological analysis, Islamic مقدمه آیا هدف غایی افعال آدمی تأمین نفع شخصی، رفاه و خوشبختی خود فرد است یا آنكه كارها و رفتارهایی وجود دارد كه انگیزه غایی فرد از انجام آنها نهتنها تأمین نفع شخصی نیست بلكه تأمین خیر، رفاه یا خوشبختی دیگران است.
در مرحله بعد واژههای گردآوریشده با مراجعه به کتابهای لغت و بهکارگیری اصل تحلیل مؤلفهای مورد بررسی قرار گرفت و نشان داد که ایثار در لغت از ریشه"اثر"، به معنای اثبات یک شی یا باقیمانده آن و مقدم داشتن چیزی میباشد (مصطفوی، 1426، ج1، ص 32).
در آموزههای اسلامی، مسأله انفاق حائز اهمیت بوده و برای آن شرایط و حدودی تعیین شده است و مطلق انفاق مورد تائید نیست (محمد بن علی ابن بابویه، 1413، ج3، ص 167).
امام صادق؟ع؟ ایثار و فضیلت را در این میداند که شخص با وجود نیاز به دارایی خود، آن را ایثار کرده و دیگری را بر خود مقدم دارد (کلینی، 1407، ج4، ص 19).
یعنی زمانی بر یک کنش میتوان ایثار گفت که شخص آنچه را دوست دارد، انفاق کند نه چیزی را که مورد پسند خود نیست (انسان، آیه 8).
در توصیف اسلامی ایثار میتوان گفت ایثار به معنای مقدم داشتن دیگری بر خود در چیزی که شخص به آن نیاز دارد، است.