خلاصة:
منطقه آذربایجان با مرکزیت تبریز به علت ویژگی خاص جغرافیایی، قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم و اصلیترین مسیر ارتباطی شرق و غرب و شمال و جنوب اهمیت زیادی داشته است. همچنین در دوره قاجار انتخاب این شهر به عنوان دارالسلطنه اهمیت آن را دوچندان نمود. با توجه به تحولات مهم صنعتی و رواج تجددگرایی در این عصر، رشد و توسعه هنرهای صناعی راهی متفاوت از دورههای پیشین را طی نمود. فلزکاری یکی از شاخه های هنرهای صناعی است که تا دوره های پیشین در این شهر رونق زیادی داشته است و اکنون بجز چند مورد محدود با کاربرد تزیینی کارگاه های فلزکاری متروک و فراموش شده است. در این مقاله با مطالعه سفرنامه ها، کاوش در منابع مکتوب و آثار فلزی محفوظ در موزه های دولتی و خصوصی با هدف شناسایی شاخه های مهم هنر و صنایع فلزی این شهر را مورد کاوش قرار داده است. صنایع فلزی تبریز در دوره قاجار چه بوده است؟ سوال اصلی این پژوهش است. برای رسیدن به پاسخ این پرسشها از روش تاریخی و توصیفی تحلیلی بهره گرفته شدهاست. اطلاعات و داده های مورد نیاز این تحقیق از طریق میدانی و کتابخانه ای گردآوری شده است. در این پژوهش روش تجزیه و تحلیل داده ها نیز کیفی است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در دوره قاجار صنعت گران و هنرمندان فلزکار در شاخه های مختلف فلزکاری نظیر مسگری، قفل سازی، قیچی سازی به کار و پیشه خود اشتغال داشته اند. شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این شهر در رشد و یا افول این حرفه ها تاثیر مستقیم داشته است.
ملخص الجهاز:
واکاوی هنر و صنایع فلزی شهر تبریز در دوره قاجار اکرم محمدی زاده 1 تاریخ دریافت: 11/02/1400 تاریخ پذیرش: 24/03/1400 کد مقاله: 55419 چکـیده منطقه آذربایجان با مرکزیت تبریز به علت ویژگی خاص جغرافیایی، قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم و اصلیترین مسیر ارتباطی شرق و غرب و شمال و جنوب اهمیت زیادی داشته است.
ویلم فلور (1393) نیز در کتاب صنایع کهن در دوره قاجار اشاره مختصری به معادن فلز منطقه آذربایجان دارد و درباره حرفههای رایج شهرهای مختلف اصفهان و شیراز مطالبی را نگاشته است اما اشارهای به حِرَف رایج در تبریز ندارد.
این پژوهش هنر و صنایع فلزی تولید شده در تبریز دوره قاجار را مورد شناسایی قرار داده است، علاوه بر این به بررسی عوامل تأثیرگذار در رونق این هنرها پرداخته شده است.
4- موقعیت جغرافیایی تبریز این شهر به علت ویژگیهای جغرافیایی از قدیمالایام دارای اهمیت زیادی بوده و از قرنهای دور تا به امروز به عنوان یکی از مهمترین شهرهای ایران و منطقه خاورمیانه محسوب میگردد، تا آنجا که در منابع مکتوب و متون تاریخی بدان اشاره شده است.
بدین ترتیب تبریز که دروازه ورود محصولات اروپا به ایران بود زودتر از شهرهای ایران از این تجدد بهره جست و تلاشی برای بهبود و پیشرفت صنایع و محصولات خود نکرد و از آنجایی که تغییر در سبک زندگی نیاز به تغییر در اشیا مورد استفاده را دارد، تحت تأثیر شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به یک مصرف کننده محصولات اروپایی تبدیل شد.