خلاصة:
نوسازی آموزشی در برخی از مدارس دینی نجف در دورۀ معاصر، متأثر از اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عراق در سدۀ بیستم میلادی بود. مطالعه و مقایسۀ روند اصلاحات آموزشی در این مدارس از ابتدای این قرن تا 1963م/1382ق، از جنبه سیر زمانی و ابعاد نوسازی، یعنی مسألۀ پژوهش حاضر، با روش توصیفی به سامان رسید. با هدف افزایش شناخت تاریخچۀ نهاد آموزشی و در نتیجه تاریخ فرهنگی شیعه، پرسش اصلی این تحقیق برآن قرار گرفت که روند تغییرات آموزشی در مراکز آموزش دینی نجف از آغاز سدۀ بیستم تا استقرار حزب بعث ( 1963م/1382ق) چگونه بود و ابعاد و دامنه اصلاحات آموزشی در آنها چه تفاوتها و شباهتهایی داشت؟اصلاحات مراکز دینی نجف از 1936م/1354ق آغاز شد و تا سال 1963م/1382ق، با وجود فراز و نشیب های گوناگون، از منظر سیر زمانی روندی رو به رشد داشت. نخست جمعیةمنتدیالنشر در این مسیر گام برداشت و همین موضوع سبب شد تا ابعاد کمی و کیفی اصلاحات مدارس این انجمن به الگوی چهار مدرسۀ دیگر تبدیل شود. بیشترین میزان الگوبرداری از آن مسؤولان جامعةالنجف الدینیة بود. در همۀ مراکز علمی، مهمترین نوسازی آموزشی در زمینۀ تدوین برنامه ای تحصیلی و ضوابط آموزشی منظم صورت گرفت و تأکید در آن، بیشتر متوجه تغییرات کمی بود.
Education renewal of some religious schools of Najaf in the contemporary era is the result of cultural, social and political situation of Iraq in the twentieth century. The study investigated descriptively and caparisoned trajectory of changes of education in these schools regarding the time course and different aspects of the renovation from the beginning of the century to 1963 (1382 AH). To understand the history of the education institution and history of Shiite culture the questions were posed as: How is the trajectory of educational changes in education of religious schools of Najaf from the beginning of the century to the rise of Ba’ath party in 1963 (1382 AH)? And what were the dimensions, the extent, the differences, and similarities of the changes? The study showed that the modifications in the religious schools of Najaf began in 1936 (1354 AH) and was progressive until 1963 (1382 AH) though experienced ups and downs regarding the time course. The initiator of the changes was Jami’ya Montadi al-Nashr (Publishing Forum Association). The quality of quantity of the changes in the association became a model for four other schools and the officials of Jami’ya al-Najaf al-Diniya (Religion Association of Najaf) made the most use of the model. In all these scientific centers, the most important education renewal was making a general education program and education regulations with an emphasis on the quantitative aspects.
ملخص الجهاز:
برخی از این تحقیقات خاص شخصیتی اصلاح گر یا یک مدرسه است و از آن میان می توان به این نمونه ها اشاره کرد: «المنتدی تاریخ وتطور» به قلم محمدباقر الحکیم ( ۱۹٦۸)، مع علماء النجف الاشرف نوشته الغروی ( ۱۹۹۹)؛ پایان نامه «الشیخ محمد رضا المظفر وجهودۀ العلمیۀ » نگاشته عزیز (۲٠٠٦)؛محمدحسین کاشف الغطاء و دورۀ الوطنی و القومی اثر سلمان (۲٠٠۷) و کتاب جمعیۀ منتدی النشر و أثرها الفکری و السیاسی علی الحرکۀ الاسلامیۀ فی العراق ۱۹۳٥-۱۹۶٤ نوشته عبد الخضر (۲٠۱۱).
با عنایت به موارد ذکر شده ، سال های ۱۹٤٥-۱۹٤٤م /۱۳٦٤-۱۳٦۳ق ، در زمینۀ نضج آموزش عالی و افتتاح مدارس ابتدایی و راهنمایی و نیز، انتشار مستمر کتب ، مرحله ای موفقیت آمیز برای کوشش های یک دهه فعالیت جمعیۀ منتدی النشر محسوب می شود.
در این سال ، توسعه نوسازی در دو انجمن منتدی النشر (مانند دریافت مجوز رسمی مدرسۀ راهنمایی (عبد الخضر، ۲٠۱۱: ۱٤۹) و تحریر الثقافی (انتشار مجلۀ (الخاقانی ، ۱۹٥٤: ٥/ ۱٠٠)، شروع تغییرات آموزشی در مدرسۀ الجزائری (الجنابی ، ۳۹۲,۳۹۳) و آغاز ساخت بنای جامعۀ النجف الدینیه به دست کلانتر ملاحظه می شود ( جعفریان ، ۲۷۷,۲۷۸).
نتیجه بنابر یافته های این پژوهش ، در زمینۀ آغاز و دامنه و پیگیری اصلاحات آموزشی در مراکز تعلیمی در مدارس دینی نجف در سال های پس از جنگ جهانی اول تا آغاز حاکمیت حزب بعث ( ۱۹٦۳م /۱۳۸۲ق )، به ترتیب سهم متولیان مدارس جمعیۀ منتدی النشر، جامعۀ النجف الدینیۀ و مدرسۀ کاشف الغطاء بیشتر بوده است .