خلاصة:
ویژگی های حاکم و شخصی که شرایط لازم برای هدایت مسلمانان را داشته باشد از مهم ترین مساله در حکومت دینی می باشد. با تفحص و تعمق در سیره عملی و نظری پیامبر و ائمه اطهار چنین برداشت می شود که مهم ترین عامل رشد وتوسعه همه جانبه و تامین امنیت و رفاه یک جامعه در نقش حاکم و زمامداران آن تلقی می نمایند. این موارد در اثبات امامت بلا فصل خلافت حضرت علی (ع) در کتاب تاملات کلامیه ملا محمد حسن هردنگی از مشاهیر علمای خراسان (1263– 1327ه ق) بصورتی سلیس و محققانه بکار گرفته شده است. بدین صورت که وی حاکم را نمونه کامل یک مسلمان و انسان پیرو پیامبر و ائمه تلقی نموده که بهترین مصداق آن را معصوم می داند. در زمان غیبت و یا عدم حضور معصوم فردی را لایق چنین مقامی می داند که بیش ترین ویژگی معصوم در او متبلور باشد. در این نوشتار، سعی شده است که ویژگی های کلیدی و اصلی یک حاکم از دیدگاه ملا محمد حسن هردنگی بررسی و مطرح گردد.
ملخص الجهاز:
مسلمانان برای ساختار نظام سیاسی دو تئوری را ارائه داده اند که ما در این مقاله تنها به بیان معیارها و ویژگی های حاکم اسلامی بر اساس اثبات خلافت امام علی (ع) از دیدگاه ملا محمد حسن هردنگی از اعاظم علمای خراسان اکتفا می نماییم.
ویژگی های اصلی حاکم از دیدگاه ملا محمد حسن هردنگی در 24 مبحث تقسیم شده که به شرح ذیل می باشد : 1- داشتن علم به آداب نظام دنیا و نظام دین : وی این موضوع را در تعریف امامت که مورد قبول هم تشیع و هم تسنن است بیان می دارد و می گوید : به اتفاق تعریف کردهاند امامت را که ریاست عامّه است در امور دین و دنیا به حق خلافت از نبی صلّی الله علیه و آله و سلّم.
14- حاکم اسلامی می بایست تا قبل از رسیدن به این مقام جزئی اموری از امور مسلمانان به وی تفویض شده و در این خصوص موفق باشد : وی این موضوع را در جایی بیان می کند که در مطاعن جناب صدیق بیان می دارد که اگر ایشان از مسئولیت پذیری و کاردانی برخوردار می بود پیامبر در زمان حیاتش گوشه ای از امور مسلمین را به وی واگذار می کرد(شامی،1414 ق) و در جایی می گوید از چیزهایی که طعن است بر ابوبکر و دلیل است بر عدم استحقاق او رتبه خلافت و ریاست عامّه راه این است که هرگز جزیی امری را از امور به او مفوّض نفرمودند رسول صلیالله علیه و آله؛ و با اینکه خیلی شوق داشتند که کسانی پیدا شوند که به امر او بزرگوار متصدّی و کارگزار باشند.