خلاصة:
شخصیّتهای داستان، ستون اصلی هر داستان را تشکیل میدهند. یکی از
شاخصههای داستان موفّق نحوه پردازش شخصیّتهاست. شخصیّتپردازی به
دو شیوة مستقیم و غیر مستقیم صورت میگیرد.
منظومههای بزمی و عاشقانه بارزترین جلوة ادبیّات غنایی هستند. این منظومه از
سرودههای خواجوی کرمانی، داستانی پر از حوادث خارقالعاده میباشد که
بنمایة آن عا شقانه است. به نظر میر سد تنوّع شخ صیّتی آن کم میبا شد و
خواجو با استفاده از خلایّت خاص خود و به کارگیری شیوه های
شخصیّتپردازی مثل پویایی شخصیّتها، توجّه به لحن و گفتوگو,
خحصو صیّات ظاهری، شخصیت اصلی، فرعی، قهرمان، ضدقهرمان و..... بیشتر
به اتّفاقات عجیب پیش روی قهرمان پرداخته است. شخصیّت اصلی دا ستان
همای میباشد که خواجو برای رساندن او به هدفش(وصال همایون) ماجراهای
شگفتانگیزی را خلق کردهاست.
این پژوهش برآن است که با روش تحلیلی_توصیفی نکاتی در مورد برخی
روشهای شخصیّتپردازی منظومه از جمله: شخصیّتهای ایستا و پویا، نوعی
پا تیپ، نمادین و غیره را بازگو کند. نتیجة این پژوهش نشان میدهد که اکثر
شخصیّتها ایستا و ساده میباشند. البته در این منظومه از بین روشهای
شخصیّتپردازی، تو صیف و گفتوگو بیشترین بسامد را به خود اختصاص
دادهاند.
ملخص الجهاز:
مثنوییست عاشقانه در داستان عشق همایون با همای دختر فغفور چین به بحر متقارب که خواجو آن را به سال 732 هجری در 4407 بیت به پایان رسانید و به نام شمسالدّین صاین و فرزندش عمیدالملک رکنالدّین کرد.
این مقاله برآن است به این سوال پاسخ دهد که آیا شاعر در اثر خود به شخصیّتپردازی اشخاص داستانش پرداختهاست؟ - شخصیّتهای منظومۀ غنایی همای و همایون معمولاًایستا میباشند؟ - شخصیّتپردازی در داستانهای منظوم غنایی همچون داستانهای منثور، در ارتباط با سایر شخصیّتها و با توجّه به اتّفاقاتی که در داستان رخ میدهد، شکل میگیرد؟ فرضیّات 1-به نظر میرسد شخصیّتهای منظومههای غنایی معمولاً ایستا میباشند.
این شیوه از پرکاربردترین روشها در ادبیّات داستانی است معرفی مستقیم شخصّیتها در داستان به چهار شیوه انجام میشود: 1-گفتوگوی شخصیّت با خود(حدیث نفس) 2- گفتوگوی شخصیّت با یکدیگر 3 - توصیف راوی (توصیف مستقیم، انتخاب عنوان، لقب و صفت مناسب) 4- شخصیّتپردازی به روایت تصویر.
مرا امشبای شب تو دلسوز باش درین تیرگی ضامن روز باش» (همان: 366) شخصیّتپردازی از طریق نامگذاری خواجوی کرمانی در نامگذاری شخصیّتهای منظومۀ خود هدف خاصّی را دنبال نکرده مگر جند مورد معدود مثل: انتخاب نام همای شخصیّت اصلی داستان اشاره به هما پرنده سعادت و خوشبختی دارد و همایون به معنی خجسته و مبارک و خوش قدم میباشد.
این منظومه از نوع ادب غنایی میباشد اما گاهی خواجو شخصیّتهای اصلی داستان را در قالب یک شخصیِّت حماسی ظاهر میکند.