خلاصة:
تاریخ نشان میدهد که ایرانیان مانند بسیاری از دیگر اقوام متمدن و باسابقه جهان همواره دیندار زیستهاند. دینداری ایرانیان در دنیای امروز نیز همچنان نکتهای در خور توجه و زبانزد نزد اندیشمندان دینپژوه است. با این حال، از برخی دلایل و شواهد موجود برمیآید که در آیندهای نه چندان دور وضعیت دینداری در ایران دگرگون شود. دینداری اکنون و قرنها پیش از این در ایران، دینداری فقهمدارانه بوده است؛ این نوع دینداری که به حسب اوضاع و احوال خاص دوران غیبت و رویکرد غالب فقهی، احتیاطمحور و تا حدی مشکل است، تاکنون نتوانسته است رضایت و خرسندی عمومی دینداران را برانگیزاند. لذا به نظر میرسد در آیندهای نزدیک شکل دینداری ایرانیان تغییر کند و از شریعتمداری مبتنی بر فقه و فقها، به معنویتگرایی صوفیانه، که خود نیز سابقه تاریخی بلندی در میان اقوام ایرانی داشته و دارد، گرایش یابد. در این مقاله، با رویکردی الاهیاتی به دین و انسان مینگریم و انواع دینداری را از نظام وجودی این دو اخذ میکنیم. نوع دینداری آینده ایرانیان خود میتواند شاهدی بر بیاعتنایی به بخش یا بخشهایی از ابعاد دین و نظام وجودی آدمی باشد.