خلاصة:
مطالعه الگوی استقرار یک روش تحلیل متداول در باستانشناسی دنیاست که با استفاده از روش‌های علمی به مطالعه سه مؤلفه مهم شامل سازه‌های منفرد، استقرار اجتماعی و استقرار منطقهای می‌پردازد تا رابطه متغیرهای زیست-محیطی را با معیشت و استقرار اجتماعی تحلیل، سازمان‌های اجتماعی-اقتصادی جوامع گذشته را بازسازی، و اندازه، عملکرد، فاصله و رابطه استقرارها را تعیین کند. در پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌ای و اسنادی موفق به شناسایی بیش از 80 متن در قالب پایان‌نامه، رساله، و مقاله‌های علمی-پژوهشی و علمی ترویجی شده‌ایم که مستقیم و غیرمستقیم به این موضوع پرداخته‌اند. کم‌توجهی به موضوعات و روش‌های بنیادین روش تحلیل الگوی استقرار، و عدم بهره‌گیری از پژوهش‌های دیرینه‌شناسی به منظور شناخت متغیرهای محیطی در بستر چشم‌انداز باستانی، مهم‌ترین مشکلات روششناختی و مفهومی متون مورد نقد هستند. به مشکلات مذکور باید بهره‌برداری‌های ضعیف از ابزارها و روش‌های علمی نظیر عکس‌های ماهواره‌ای و هوایی، آرکئوژئوفیزیک، شبیه‌سازی کامپیوتری، نطام اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش‌های آماری را اضافه نمود. تأمین اعتبارات پژوهشی مطلوب و ایفای نقش پژوهشگاه و پژوهشکده مرتبط و دانشگاه‌های مجری رشته باستانشناسی، از مهم‌ترین راهکارهای اجرای درست و علمی این روش هستند.
The settlement Archeology is a common method of analysis that uses scientific methods to study three important components, including individual structures, social settlement, and regional settlement. This method analyzes the relationship between environmental variables and livelihoods and social settlement, reconstructs the socio-economic organizations of past societies, and determines the size, function, distance, and relationship of settlements. The present study has succeeded in identifying more than 80 texts in the form of dissertations, thesis, and scientific-research and extension scientific articles that have directly and indirectly addressed this issue. Less attention to the basic issues and methods of the settlement archeology, and no use of paleontological research to identify environmental variables in the context of the ancient landscape, are the most important methodological and conceptual problems of the texts. To these problems must be added the poor utilization of scientific tools and methods such as Satellite and Aerial Photography, Archaeogeophysics, Virtual Reality, Geographic Information System (GIS) and Statistical Methods. Providing desirable research credits and playing the role of related institutes and universities are among the most important strategies for the correct and scientific implementation of this method.
ملخص الجهاز:
پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ماه‌نامة علمي (مقالۀ علمي ـ پژوهشي)، سال 21، شمارة 8، آبان 1400، 229 - 248 نقد رویکرد تحلیل الگوی استقراردر متون باستانشناسی ایران 31 رحمت عباس‌نژاد سرستی 1 سعید بابامیر ساطحی 2 ، نرجس حیدری 3 چكيده مطالعۀ الگوی استقرار یک روش تحلیل متداول در باستانشناسی دنیاست که با استفاده از روش‌های علمی به مطالعۀ سه مؤلفۀ مهم شامل سازه‌های منفرد، استقرار اجتماعی، و استقرار منطقهای می‌پردازد تا رابطۀ متغیرهای زیستمحیطی را با معیشت و استقرار اجتماعی تحلیل، سازمان‌های اجتماعی ـ اقتصادی جوامع گذشته را بازسازی و اندازه، عملکرد، فاصله، و رابطۀ استقرارها را تعیین کند.
کم‌توجهی به موضوعات و روش‌های بنیادین روش تحلیل الگوی استقرار و عدم بهره‌گیری از پژوهش‌های دیرینه‌شناسی به‌منظور شناخت متغیرهای محیطی در بستر چشم‌انداز باستانی مهم‌ترین مشکلات روششناختی و مفهومی متون موردنقدند.
ولتا در آمریکای مرکزی (Volta 2007)، و آندره دبلیو کندل و نیکلاس جان کنارد در جنوب آفریقا (Kandel and Conard 2012) در زمرۀ مهم‌ترین کارهایی بودند که با هدف شناخت فرایندهای فرهنگی از روی الگوی منطقهای، درک ارتباط بین سازمان اجتماعی و الگوهای استقرار، و شناسایی رفتارهای اجتماعی و اقتصادی جوامع گذشته از طریق مطالعات منطقهای انجام شدند.
برآورد جمعیت در سطح منطقه یکی از موضوعات موردتوجه در پژوهش‌های الگوی استقرار است که از طریق رابطه‌ای که بین متغیرهایی نظیر وسعت محوطه‌ها، میزان منابع طبیعی موجود، نوع معیشت و اقتصاد، سطح فناوری جامعه، سطح پیچیدگی‌های اجتماعی و مذهبی استقرارها، و داده‌‌های قوم‌نگاری ایجاد می‌شود تعیین می‌شود.
(
, 
, 
)
