خلاصة:
خاتمکاری از جمله هنرهای سنتی مرتبط با چوب است که امروزه از رونق خوبی برخوردار نیست. ساخت خاتم گره از دوره صفوی مورد اهمیت قرار گرفت و تا دوره معاصر از آن استفاده میشود. توجه به خاتمکاری و پرداختن به نقد منابع آن، در حوزۀ پژوهشهای حائز اهمیتی است که دستاوردهایی چون آشنایی، معرفی و آسیبشناسی را به ارمغان خواهد داشت. کمبود اطلاعات تخصصی در نوشتارهای پیشین محسوس است. مقالۀ بررسی شیوۀ ساخت و گُلبندی (Golbandi) در خاتم گره پنج در فصلنامۀ علمی-پژوهشی نگره به نویسندگی مریم اکبرزاده و محمدصادق میرزا ابوالقاسمی در پاییز 1397، شماره 47 و در صفحات 82 تا 95 به چاپ رسیده است. ضرورت به نقد و ارزیابی مقاله مذکور حاکی از اهمیت نشر اطلاعات صحیح در خصوص خاتمکاری به ویژه خاتم گره است. خاتم گره با پیشینهای غنی، به دلایلی از جمله دشواری در تهیه مواد اولیه و مراحل ساخت، امروزه کمتر مورد توجه است؛ لذا پرداختن به این خاتم و مستندنگاری آن از اهمیتهای پژوهشی حاضر است. نقد این اثر که به شکل محتوایی و علمی صورت گرفته، سعی در تبیین کاستیهایی هر چند اندک در مراحل تخصصی ساخت خاتم گره پنج دارد.
Inlay is one of the traditional arts related to wood with a variety of designs, which is not very popular today. The construction of Inlay, especially the Gereh Inlay, has been important since the Safavid period, and this method has been used in the construction of Inlay until the contemporary period. It is important to pay close attention to the research and critique its published sources in the field of research Which will bring about achievements such as introduction, presentation, and pathology. The deficiency of specialized information among the few published articles is Tangible and visible. The article on “The Study of Making Method and Golbandi Gereh Panj Inlay” has been published in the Scientific Research Quartely Negareh Journal by Maryam Akbarzadeh and Mohammad Sadegh Mirza Abolghasemi in Autumn1397, No.47and pages 82-95 with the intention of examining Gereh Panj Inlay. The necessity to critique and evaluate this article indicates the importance of Gereh Inlay and emphasizes the publication of specialized and accurate information about Gereh Inlay. Gereh Inlay, with a rich background, is less important today for a number of reasons, including the difficulty of preparing the raw materials for the manufacturing process. Therefore, addressing the end of the Gereh and documenting it have been among the importance of research topics. This study tries to criticize this article, which has been done in content and scientific form, it also tries to explain the shortcomings, though few, in the specialized stages of making Gereh Panj Inlay.
ملخص الجهاز:
این مقاله بیشتر توصیفی و کمتر تحلیلی است و در آن بررسی جزئیات دقیق و تخصصی خاتم گره پنج، که مورداهمیت و تأکید نگارندگان بوده، بهطور تخصصی و کامل در امر ساخت واکاوی نشده است.
همچنین، نامگذاری نقوش خاتم گره نیز بهصورت مختصر و در مواردی غیرتخصصی ذکر شده است؛ ازجمله کاربرد واژۀ شمسه بهجای خاتم گره ده (شمسۀ ده) در زیرنویس تصویر 1 (در مقالۀ موردنقد) یا برشمردن گره پنج بهعنوان مبنای شکلگیری سایر نقوش خاتم گره، درحالیکه چنین گفتهای درخصوص خاتم شش صادق نیست.
همچنین، در زمینۀ گره و گرهسازی، منابع بیشماری ازجمله کتاب گرهچینی در معماری اسلامی و هنرهای دستی (زمرشیدی 1395)، هندسه و تزئین در معماری اسلامی (نجیباوغلو 1379)، «مطالعۀ تطبیقی تزئینات نقوش هندسی گره در معماری اسلامی و قاعدۀ عرفان تجدد امثال در اندیشۀ عربی» (شفیعزاده 1397)، و «مقایسۀ گرههای سنتی و الگوهای معاصر اسلامی با تمرکز بر کاربرد در معماری معاصر» (نوریان و کسرایی 1395) چاپ شده که در این مقاله از آنها نیز استفاده نشده است.
همچنین، در اینجا اشاره شده است که لایه یکی از مشخصات خاتمسازی شیراز محسوب میشود، درحالیکه این گفته با استناد به منابع (روزیطلب و جلالی 1382: 126) و مشاهدۀ خاتمهای ساخت تهران و اصفهان و همچنین در مصاحبه با استادان فن 45 در این زمینه چندان صحیح بهنظر نمیرسد.
درخصوص برخی اصطلاحات تخصصی همچون خاتمسازی، گلبندی، و لایه از پرداختن به معادل لاتین و تعریف صحیح یا کاربرد آنها در خاتمکاری و بهویژه در خاتم گره امتناع شده است.