خلاصة:
عدالت بهواسطه فطری بودن، همواره از سوی افراد، مکاتب و جوامع مختلف مورد توجه بوده است. به همین دلیل نظریههای گوناگونی در طول تاریخ بشر درباره عدالت شکل گرفته است. هدف از این تحقیق بررسی میزان تمایل افراد به نظریههای عدالت اقتصادی شهید صدر و جان رالز در شرایط واقعی بر مبنای روش تجربه آزمایشگاهی میان 150 نفر از دانشجویان دانشگاههای تهران است. نتایج این تحقیق بر پذیرش بیشتر نظریه عدالت شهید صدر در موقعیتهای مختلف تصمیمگیری (بدون منفعت شخصی (شخص ثالث) −همراه با منفعت شخصی− دیکتاتور) صحّه میگذارد. همچنین تحلیل نتایج آزمایش تجربی براساس مدل لوجیت نشان میدهد که متغیرهای درآمد، سن، طبقه اجتماعی تاثیر مثبت و متغیر ملکیت تاثیر منفی و معناداری بر پابرجا بودن افراد در انتخاب نظریه شهید صدر در موقعیت دارای منفعت شخصی نسبت به موقعیت بدون منفعت شخصی دارند. میزان اثر نهایی متغیرهای سن، درآمد، طبقه اجتماعی و ملکیت به ترتیب 039681/0، 172866/0، 202202/2 و 542678/0- درصد واحد بوده است.
ملخص الجهاز:
همچنین تحلیل نتایج آزمایش تجربی براساس مدل لوجیت نشان میدهد که متغیرهای درآمد، سن، طبقه اجتماعی تأثیر مثبت و متغیر ملکیت تأثیر منفی و معناداری بر پابرجا بودن افراد در انتخاب نظریه شهید صدر در موقعیت دارای منفعت شخصی نسبت به موقعیت بدون منفعت شخصی دارند.
این میزان تنوع و تفاوت در تعریف و تفسیر و برداشت از عدالت این سؤال را ایجاد میکند که درنهایت کدامیک از این نظریات و تعاریف مفهوم عدالت را به شکل کاملتری در نظر گرفته است؟ آیا یک نظریه جهانشمول از عدالت برای تمامی جوامع با فرهنگها و ارزشها و هنجارهای مختلف قابل اجراست؟ اگر درکی از عدالت پذیرفته شد، آیا جوامع باید فرهنگ و ارزشهای خود را با آن هماهنگ کنند یا بر حفظ فرهنگ و ارزشهای خود اصرار ورزند؟ آیا در جامعهای که ظاهر اسلامی دارد امّا افراد آن اندیشههای لیبرالی را مورد پذیرش قرار میدهند یک نظریه عدالت با پشتوانه مبانی اسلام قابل اجراست و براساس آن مبانی میتوان تحقق عدالت را در جامعه سنجید؟ چگونه و با چه روشی میتوان برداشت یک جامعه از عدالت را سنجید تا براساس آن بتوان در پیشبینیها و اجرای سیاستها موفقتر و مؤثرتر بود؟ آیا پرسش مستقیم از افراد کافی است؟ آیا افراد لزوماً طبق آنچه بیان میکنند عمل میکنند؟ آیا افراد طبق اعتقادات خود در مورد عدالت عمل میکنند؟ یکی از روشهایی که در چند دهه اخیر جهت سنجش تمایل افراد در اقتصاد استفاده شده است روش اقتصاد آزمایشگاهی 3 است.
2 بهطورخاص در Roth Homans (1958) - Blau (1964) – Roth, Malouf & Murningham (1981)- Güth, Schmittberger & Schwarze (1982)- Camerer & Thaler (1995)- Roth (1995)- Camerer (2003)- Forsythe & ods (1994)- Roth & ods (1991)- Hoffman,, MC Cabe & Smith (1996)- Fehr & Tougareva (1995), Slonim & Roth (1997)- Cameron (1999)- Henrich & ods (2001)- Charness & Gneezy (2008)- Huang & Fetchenhauer (2004)- Konow, Saijo & Akai (2009)- Rustichim & Vostroknutov (2014).