خلاصة:
سیاست‌های محیطزیستی و تضاد اجتماعی در ایران
مطالعه موردی حیات وحش و گونه های جانوری
مهدی رفعتی‌پناه مهرآبادی[1]
چکیده
حفاظت از محیط زیست در غرب، تحت تأثیر عوامل مختلفی چون سیر تاریخی جوامع غربی، شکل‌گیری جامعه مدنی و بسط اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی مختلف قرار داشت. جنبش محیط زیستی به عنوان یک جنبش اجتماعی در کنار جنبش‌های زنان، سیاهان و دانشجویان، نه‌تنها مسئله حفاظت محیط زیست را به مسئله‌ای اجتماعی تبدیل کرد، بلکه عاملی برای همبستگی گروه‌های اجتماعی مختلف چون زنان، سیاهان و رنگین‌پوستان شد. در ایران به دلیل ماهیت دولت پهلوی به عنوان دولتی مطلقه و شبه‌مدرن، سیاست‌های محیط زیستی را نه جنبش‌های اجتماعی و لایه‌های زیرین جامعه، بلکه دولت و سازمان‌های گوناگون طراحی کردند و بدون در نظر گرفتن ظرفیت‌های اجتماعی و اقتصادی جامعه به اجرا درآوردند. این پژوهش با توجه به ساختار دولت پهلوی، چگونگی شکل‌گیری نهاد حفاظت از گونه‌های جانوری و حیات وحش را بررسی کرد و نشان داد که چگونه دولت پهلوی با بی‌توجهی به پیوندهای تاریخی مردم به ویژه عشایر و روستائیان با محیط زیست و مشارکت ندادن مردم در طراحی و ایجاد مناطق حفاظت‌شده و حفظ گونه‌های جانوری، تضاد میان مردم و حیات وحش را موجب شد؛ به گونه‌ای که ضمن افزایش آمار تخلف از قانون شکار و صید، با پیروزی انقلاب سال 1357، مردم حصارهای حفاظتی را شکستند و تعرض به مناطق حفاظت‌شده را آغاز کردند.
واژه‌های کلیدی: محیط زیست، دولت پهلوی، حیات وحش، مناطق حفاظت‌شده، مشارکت عمومی
[1] . استادیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت) mahdirafati62@gmail.com
تاریخ دریافت 6/6/1400- تاریخ تأیید 8/8/1400
Abstract
As Case Study about Environmental Policies and Social conflict
Mehdi Rafa’ti Panah Mehrabadi[1]
The protection of the environment in the West was influenced by various factors including history, the formation of civil society and the development of various political and social ideas. The environmental movement as a social movement alongside the women’s movement, black movement and student movement, turned the issue of environmental protection into a social issue but also established a close relation and solidarity with various active groups. In Iran, due to the nature of the Pahlavi government as a dictatorial and quasi-modern state, environmental policies were planned not by social movements and the lower strata of society but implemented by various governmental and without considering the social and economic.
Given the structure of the Pahlavi government, this article studies how the institution for the protection of animal species and wildlife was formed and it also shows how the Pahlavi government ignored the historical ties of the people, especially nomads and villagers with the environment. The design and creation of the protected areas and the conservation of animal species by the government and not allowing people to participate caused a conflict between people and wildlife and increased the number of violations of the hunting law. After the victory of the Revolution of 1979, the people broke the protective fences and started attacking the protected areas.
Keywords: Environment, Pahlavi Government, Wildlife, Protected Areas, Public Participation
[1]. Assistant Professor at the Research Center for the Development of Human Sciences mahdirafati62@gmail.com
ملخص الجهاز:
سیاست های محیط زیستی و تضاد اجتماعی در ایران مطالعه ی موردی حیات وحش و گونه های جانوری 1 مهدی رفعتی پناه مهرآبادی چکیده محافظت از محیط زیست در غرب ، تحت تأثیر عوامل مختلفی چون سیر تاریخی جوامع غربی ، شکل گیری جامعه ی مدنی و بسط اندیشه های سیاسـی و اجتمـاعی مختلف قرار داشت .
این پـژوهش بـا توجـه بـه سـاختار دولـت پهلوی ، چگونگی شکل گیری نهاد محافظت از گونه های جانوری و حیات وحـش را بررسی کرد و نشان داد که چگونه دولت پهلوی بـا بـی تـوجهی بـه پیونـدهای تاریخی مردم به ویژه عشایر و روستائیان با محیط زیست و مشارکت ندادن مـردم در طراحی و ایجاد مناطق محافظت شده و حفظ گونه های جـانوری ، تـضاد میـان مردم و حیات وحش را موجب شد؛ به گونه ای که ضمن افزایش آمـار تخلـف از قانون شکار و صید، با پیروزی انقلاب سال ١٣٥٧، مردم حصارهای محـافظتی را ١.
سیاست های محیط زیستی چطور به عاملی برای تضاد اجتماعی تبدیل شـدند؟ فـرض ایـن مقالـه بـر آن اسـت کـه سیاست های محیط زیستی در ایران با توجه به ماهیت مطلقه و شـبه مـدرن دولـت ایـران ، اتخاذ الگوی نهادی سیاست گذاری و غلبه ی گفتمان عقل گرایی اداری بدون طی رونـدهای دموکراتیک ، مناطق محافظت شده را صرفاً فضاهایی فیزیکی در نظر گرفت و از تبدیل آنهـا به محیط های اجتماعی نـاتوان مانـد.
کتاب مناطق محافظت شده ، نه بـر مبنـای نگاهی تاریخی بلکه بر اساس روشی شناسی های مرتبط با علوم محیط زیستی بـه بررسـی مسئله پرداخته است (١٣٩٣).
(
, 
, 
)
