خلاصة:
ادبیات، بویژه در ژانر تعلیمی، از جمله ابزارهای تجویز هنجارهای اخلاقی است. نقل حکایت در این ژانر یکی از بهترین شگردها برای اثبات حقانیت خوی مورد نظر محسوب می شود؛ زیرا حکایت ها یا از زیست روزمره مردمان اقتباس می شوند و نتیجه ای عینی و مشهود دارند و یا برای اقناع مخاطب در فضایی باورپذیر برساخته می شوند. در هردوحالت و کاملا فارغ از اینکه کاراکترهای حکایت منقول، انسان باشند یا جانوارانی با نقش های نمادین، دو نکته مبرهن را می توان از خلال این حکایت ها دریافت: نخست اینکه خلق تشویق یا نهی شده در حکایت، مورد نظر و تایید پدیدآورنده است؛ دوم اینکه خلق مورد تقبیح، مبتلابه مردمان زمانه پدیدآورنده متن، و خلق مورد تشویق، فراموش شده مردمان آن زمانه بوده است که شاعر یا نویسنده برای نهی یا تشویق آن، احساس نیاز کرده است. در این پژوهش، خلق و خوی شخصیت ها در تمامی بیست حکایت مخزن الاسرار نظامی با آمارهای دقیق، احصا و با روش توصیفی-تبیینی مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی نشان می دهد بخش عمده خلقیات این حکایت ها (۱۱ حکایت) به تبیین خلقی رابطه مردم با زیستشان در جهان غیرمادی، پس از آن (۷ حکایت) به تبیین رابطه مردم با حکومت، و فقط دو حکایت به تبیین رابطه مردم با یکدیگر ناظر بوده است.
Didactic literature is one of the means of prescribing moral norms. The tale is one of the best ways to prescribe approved morals; Because the tales are taken from people's lives or are made to convince the audience. It does not matter if the characters are human beings or animals with symbolic roles; However, two clear points can be understood from them: First, the proposed ethics is endorsed by the author (And from there, one can find out what kind of moral tastes have been made by the author and his audience) ; Secondly, the ethics of interest in that period have not been thriving (Accordingly, the mood of the people of that time can be guessed.) In this research, the mood of the characters of all 20 stories of the book, Makhzan al-Asrar , Descriptive-explanatory method has been investigated. The study shows that a large part of these tales are related to explaining how people behave in a non-material world. After that, in the stories, the relationship between the people and the government is explained and lastly, people's relationship has been investigated
ملخص الجهاز:
در هردوحالت و کاملاً فارغ از اینکه کاراکترهای حکایتِ منقول ، انسان باشند یـا جـانوارانی بـا نقش های نمادین ، دو نکتۀ مبرهن را میتوان از خلال ایـن حکایـت هـا دریافـت : نخسـت اینکه خُلقِ تشویق یا نهیشده در حکایت ، مورد نظر و تاییدِ پدیدآورنده اسـت ؛ دوم اینکـه خُلق مورد تقبیح ، مبتلابه مردمان زمانۀ پدیدآورندة متن ، و خُلق مورد تشویق ، فراموش شـدة مردمان آن زمانه بوده است که شاعر یا نویسنده برای نهی یا تشویق آن ، احساس نیاز کـرده است .
ب ) رابطۀ مردم با زیستشان در جهـان غیرمـادی (در بردارنـدة آیـین هـا و باورهـا و آداب و رسوم ناظر بر آن ها و معتقدات و رفتارهای دینی مردم و نیز مسـائل مربـوط بـه فرهنگ و آموزش و پرورش و انتقال علوم و معارف و سنن بـه شـیوه هـای گونـاگون )» (دانشنامۀ جهان اسلام ، ١٣٩٦:مدخل تاریخ اجتماعی) بهترین منبع برای به دست آوردن داده های تاریخ اجتماعی، متـون ادبِ روایـی اسـت و از آن بین ، حکایت های تعلیمی بیشترین اشارات به زندگی مـادی و معنـوی مردمـان عـادی را در بر دارد.
مـک دونالـد، ابتدا موقعیت سیاسی و اجتماعی ایران و گنجه ترسیم میشود و نویسنده بـا توجـه بـه چنـد دستگی مذهبی و مرزی بودن شهر گنجه و دعوای حکام بر سـر مالکیـت ایـن شـهر، نتیجـه میگیرد که نظامی به بیان عقاید مذهبی عملی خود پرداخته است .
عادی(پیر) عادی عادی(جوان ) رابطۀ مردم با زیستشان در جهان غیرمادی 6 صیادی سگ شکاری خود را گم میکند در این حین روباهی به او میگوید که سگ او دیگر بازنمیگردد و بهتر است به همان صیدهایی که کرده بسنده کند.
(
, 
, 
)
