خلاصة:
تصحیح و شرح حدیقه الحقیقه دشواری های بسیاری را در بر دارد. هم باید بر ویژگی های محتوایی متن مسلط بود و هم بر ویژگی های زبانی و لفظی آن. در ویراست تازه این متن مهم آشفتگی ها و کاستی های فراوانی به چشم می خورد که با توجه به خود متن و قواعد کهن شعر فارسی در مقاله پیش رو به اصلاح برخی از آن ها پرداخته ام. در بسیاری از بیت ها وزن دچار اختلال شده است. حرکت گذاری برخی از بیت ها نادرست است. بسیاری از بیت ها بد خوانده شده است و این بدخوانی در شرح نیز بازتاب یافته است. قافیه های برخی از بیت ها اشکال دارد. دو مصحح این ویراست که از تشخیص صورت های درست بازمانده اند برخی از این اشکالات قافیه ای را مربوط به سبک شاعری سنایی دانسته اند اما اغلب چنین نیست و با توجه به اصول شعر کهن فارسی و آگاهی های مربوط به تاریخ زبان می توان صورت درست برخی از بیت ها را یافت و به تحلیل درستی از چگونگی قافیه پردازی در آنها دست یافت. در این مقاله بر جنبه سخنوری سنایی تاکید ویژه ای شده است و با سند و استدلال آشکار گردیده است که اغلب اشکالات قافیه و وزن حدیقه از اشتباه کاتبان و مصححان سرچشمه گرفته است و نباید آن ها را نمودهایی از سبک شعر سنایی به شمار آورد.
Editing and describing of Hadigha of Sana'i have many difficulties. The undertaker of such
a difficult work should dominate the content features of the text, as well as its linguistic and
verbal characteristics. In the new edition of this text, there are a lot of mistakes that some of
them are corrected in this study, with regard to the text and the principles of the classical
Persian verse. Unfortunately, in the new edition of the Hadigha, many mistakes have been
made. The meter of many distiches has been disturbed. A lot of the editing symbols are
false and need to be reviewed. Many distiches are read falsly and this bad reading has been
reflected in the description part. Rhymes of some distiches are false and should be
corrected. Two editors of this edition who have missed out the correction of a lot of the
distiches, have correlated the bad rhymes to the style of the poetry of the poet, but this is
often not the case, and according to the principles of the classical Persian poetry and
knowledge of the history of the language, it is possible to achieve a better edition of the
Hadigha and a more accurate analysis of the rhymes of this text. In the present article the
poetical aspect of Sana'i is especially emphasized and giving evidence and reasoning, has
been shown that the most mistakes are stem from the errors of the scribes and the editors,
not from the stylistic features of the poems of Sana'i.
ملخص الجهاز:
دو مصـحّح ایـن ویراسـت کـه از تشـخیص صورت های درست بازمانده اند برخی از این اشکالات قافیه ای را مربوط به سـبک شـاعری سنائی دانسته اند امّا اغلب چنین نیست و با توجّه به اصول شعر کهن فارسی و آگاهیهـای مربوط به تاریخ زبان میتوان صورت درست برخی از بیت ها را یافت و به تحلیل درسـتی از چگونگی قافیه پردازی در آنها دست یافت .
٢ جمله ها و عبارت های فارسی بدخوانیهای گوناگون در سراسر متن باعث شده اسـت کـه مصـحّحان از دسـت یـافتن بـه صورت درست پاره ای از بیت ها باز بمانند و نیز بر دایرة گستردة ترکیب هـای شـعر سـنائی، برخی از ترکیب های تازه اما ساختگی را بیفزاینـد.
در این بیت با گذاشتن کسره معنای شـعر آسـیب دیـده اسـت و نهـاد جملـه تبـدیل بـه مضاف الیه شده است : گــــر نبــــودی از او عنایــــت پــــاک کـــی شـــدی تـــاج دارِ مشـــتی خـــاک (همان : ١/ ١١٨) صورت درست چنین است : گــــر نبــــودی از او عنایــــت پــــاک کـــی شـــدی تـــاج دار، مشـــتی خـــاک؟ نخستین واژة بیت زیر به فتح «ت » خوانده میشود در معنای «لنگۀ بار»، و نباید با «ُتنـگ » امروزی اشتباه شود: ُتنـــگ هـــای شـــکر مریـــز بـــه بـــاغ کــــه همــــه بــــاغ طوطینــــد چــــو زاغ (همان : ١/ ١٨٨).
٤. اشکالات قافیه در این کتاب از سویی برخی از قافیه پردازیهای درست سنائی نادرست انگاشته شـده اسـت و از دیگر سو برخی از بیت ها با اشکال قافیه آمده اند و همین باعث شده است کـه برخـی از غلط های فاحش قافیه را که از تصحیح نادرست سخنِ درستِ سنائی ناشـی شـده انـد، جـزو ویژگیهای سبکی سنائی به شمار آورند.