بررسی جرم تجاوز در دیوان کیفری بین المللی مقالة

دیوان کیفری بین المللی، اولین محکمه دائمی است که به منظور رسیدگی به مهمترین جنایات بین المللی تأسیس شده است. یکی از مهمترین جرائمی که مایه نگرانی جامعه بین المللی است، به موجب ماده 5 اساسنامه رم جنایت تجاوز است. به دلیل اختلافات شدیدی که در ارائه ی تعریفی واحد از جرم تجاوز وجود داشت، بند 2 ماده 5 به عنوان یک راهکار، صلاحیت دیوان نسبت به این جرم را به کنفرانس بازنگری که هفت سال پس از لازم الاجرا شدن اساسنامه تشکیل می‌شد موکول کرد. اولین کنفرانس بازنگری اساسنامه دیوان در سال 2010 در کامپالا پایتخت اوگاندا برگزار شد. در این کنفرانس تعریف جرم و تجاوز و عناصر آن و شرایط اعمال صلاحیت دیوان به وفاق عام رسید اما شرط لازم الاجرا شدن آن به سال 2017 موکول گردید. تصویب موافقتنامه کامپالا گرچه پیشرفت مهمی در حوزه حقوق کیفری بین المللی محسوب می شود اما باید منتظر گام دوم در سال 2017 باشیم. در این زمینه سئوالاتی مطرح هستند مانند اینکه شرایط لازم الاجرا شدن این  اصلاحیه ها در کامپالا چیست؟ با توجه به اهمیت نقش شورای امنیت در احراز تجاوز، دیوان چگونه می تواند به عنوان یک رُکن قضایی مستقل نسبت به این جرم اعمال صلاحیت کند؟ و نتایج کنفرانس کامپالا در خصوص مسائل مورد اختلاف مانند متجاوزین غیر دولتی و استثنائات منع توسل به زور و دفاعیات عام کیفری و ... چه بود؟ در این مقاله به سئوالات فوق پاسخ داده شده است.

در این زمینه سئوالاتی مطرح هستند مانند اینکه شرایط لازم الاجرا شدن این اصلاحیه ها در کامپالا چیست؟ با توجه به اهمیت نقش شورای امنیت در احراز تجاوز، دیوان چگونه می تواند به عنوان یک رُکن قضایی مستقل نسبت به این جرم اعمال صلاحیت کند؟ و نتایج کنفرانس کامپالا در خصوص مسائل مورد اختلاف مانند متجاوزین غیر دولتی و استثنائات منع توسل به زور و دفاعیات عام کیفری و ... در ماده 1 این قطعنامه تجاوز بدین ترتیب تعریف شده است: «کاربرد نیروی مسلح توسط یک دولت علیه حاکمیت و تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی دولتی دیگر یا به هر نحو دیگری که مغایر با منشور به کار برده شود» از طرف دیگر، پیش نویس قانون جنایت علیه صلح که که از سال 1968 معلق مانده بود با تصویب قطعنامه 3314 تعریف تجاوز، راه تدوینش باز شد و کمیسیون حقوق بین الملل در سال 1996 اقدام به تدوین قانون جنایت علیه صلح و امنیت بشر نمود اساس این پیش نویس اصــول دادگاه نورنبرگ بود و تجاوز را بر اساس حــقوق بین الملل مانند نقض مقررات مربوط به حقوق جنگ و جنایات علیه بشریت، قابل مجازات می دانست. بند 1 ماده 5 منشور توکیو و ماده 6 اساسنامه نورنبرگ جنایات علیه صلح یا تجاوز را تعریف کرده و مقرر می دارد: «نقشه کشیدن، آماده ساختن، ابتکار یا شروع و راه انداختن جنگ تجاوز کارانه یا جنگی که متضمن نقض معاهدات یا تضمینات بین المللی باشد جنایت علیه صلح تلقی می شود» البته مصداق اصلی تجاوز، جنگ است و در این دو محکمه به مسئولیت کیفری فردی نیز تصریح شده بود.