خلاصة:
ناسازگاری درونی در قدرت نظامیان عصر غزنوی از ظهور اولین تا واپسین سلاطین این سلسله حکومتی به ویژه در زمان حکومت مسعود (432-421ق.) و پیشتر محمود (421-389ق.) از عوامل افول آن به شمار میرود. این مقاله پس از مروری بر ساختار سیاسی و نظامی حکومت غزنوی، علل افول پایگاه قدرت در قلمروی زمانی حکومت سلطان مسعود غزنوی (432-421ق.) را با محوریت تعارضهای موجود در درون شاکله قدرت نظامی غزنویان و در قالب محورهای آشوبهای درونی، پیکارهای بیرونی، نزاع برای کسب قدرت و ستیزهجوییهای خواص حکومتی بررسی میکند. این تعارض درونی به حدی بود که راهکارهای معطوف به خروج از وضعیت بیثبات پیشآمده را غیرموثر ساخت.
ملخص الجهاز:
با این حال ، اظهار نظر برخی از محققان که کدخدا، جاسـوس مخفیانـه سلطانی در انتقال اخبار و کارکرد سپهسالار٣ بود، محل تردید است ؛ چرا که اختلاف بیـان شده ، بین ابوالحسن علی قاضی شیرازی کدخدا با احمد ینالتکین سپهسالار هندوستان بـر سر امور مالی بود که احمد بن حسن میمندی وزیر (٤٠١-٤١٦ و ٤٢٢-٤٢٤ق .
لازم به توجه است که دلیـل اصـلی پیـروزی غزنویـان در هنـد، بـیش از آن کـه بـه 1 تجهیزات ، مهارت و فرماندهی ایشان وابسته باشـد، نـاظر بـر فروپاشـی هندوشـاهیان و منازعات سیاسی و درونی حکام محلّی هند بود تا آن جا که سلطان محمود در کارنامه خود از شش اردوکشی به هند، متحمل چهار شکسـت شـده بـود.
هم چنین ، نزدیکی به غزنه و بهره گیری از عنوان غزا برای دار الکفر جهت جلب حمایت معنوی – عاطفی بین مسلمانان و حکومت هـای هـم جـوار و خلافـت عباسی ، ملّقب شدن سبکتکین و محمود به عنوان امیر غازی و سپهسالاران بـه غـازی و تشکیل دسته غازیان ١ از دیگر مزایای توجه فتوحات به هند بود.
فراوانی مراکز تصمیم سازی حکومت مسعود و رویکرد تقابلی آن با هـواداران سـلطان محمود، عامل تشکیل گروه نظامی ضد حکومتی در مرزهای شمالی از طرف داران محمود بود که حتی در شکل مشوقان و راهنمایان محلّی سلاجقه در حملـه بـه قلمـرو غزنویـان همچنین آگاه ساختن آن ها به نقاط ضعف و قوت ، مهارت ها، سپهسالاران ، شرایط اقلیمـی و تاکتیک های جنگی سپاهیان غزنوی تحت فرمان پوری تگین ، نقـش آفرینـی کردنـد و بیشترین یاری را به سلاجقه رساندند.