ضعف ساختار و چارچوب بودجه مقالة

نظام بودجه ریزی در ایران با چالش های متعددی مواجه است. به رغم تاکیدات مقام معظم رهبری و وجود دلایل بسیار بر اصلاح چارچوب بودجه در سال های اخیر، متاسفانه همواره شاهد ضعف ساختار و چارچوب بودجه هستیم. چنانچه در بودجه ۱۴۰۰ رشد هزینه های جاری حکایت از اتخاذ سیاست های هزینه زا به جای رویکرد مدیریت هزینه دارد. نتایج گزارش نشان می دهد طی سال های اخیر، ضعف ساختار بودجه و عدم به کارگیری اصلاحات توصیه شده تبعاتی خرد و کلان بسیاری را به همراه داشته است.[۱] در این گزارش به ارایه راهکارهایی به جهت بهبود ساختار و چارچوب بودجه می پردازیم. اهم راهکارهای ارایه شده در این گزارش عبارت اند از: افزایش سهم درآمدهای پایدار غیرنفتی، بهره گیری از منابع خرد، حذف تامین مالی تورم، توجه به ساختار کسری بودجه، تبدیل بودجه به سند مالی و عملیاتی، توجه به واقعیت های کشور، مدیریت درآمدها، هدفمندسازی اعتبارات. [۱]. همچون: استمرار درآمدهای ناپایدار (رشد سهم نفت در بودجه و...)، کاهش شفافیت در هزینه کرد، کاهش سهم صندوق توسعه ملی، کاهش سهم درآمدهای پایدار (مالیات و...)، دست درازی به منابع بانک مرکزی و رشد پایه پولی و نقدینگی را به همراه داشته است، مواردی که بالطبع دارای آثار منفی نیز می باشند.

به‌سبب اهمیت ساختار بودجه و آثار اقتصادی خرد و کلان آن بر زندگی جامعه امروزه و آینده کشور و تحقق دستور مقام معظم رهبری مبنی بر اصلاح ساختار بودجه و چگونگی عملکرد آن تا به امروز؛ در این گزارش ابتدا به چارچوب کلی بودجه طی برنامه ششم توسعه و عملکردهای ارائه‌‌شده و بررسی میزان عملیاتی بودن بودجه 1400 خواهیم پرداخت و در ادامه به میزان اجرایی‌شدن اصلاحات ساختاری بودجه (مصوب 1397 می‌باشد)، اشاره و به ارزیابی بندهایی از آن می‌پردازیم و در پایان با در نظر گرفتن میزان تهدیدکنندگی و ضعف ساختاری بودجه بر امنیت اقتصادی کشور به ارائه راهکارهایی به‌جهت بهبود ساختار و چارچوب بودجه خواهیم پرداخت. در جدول شماره (1) روند منابع و مصارف عمومی، تراز عملیاتی بر اساس قانون بودجه، الزامات برنامه ششم توسعه و آخرین عملکرد‌های ارائه‌شده بودجه سالانه ارائه شده است که به‌خوبی چارچوب کلی بودجه عمومی دولت را از سال 1397 تا 1400 در اختیار قرار می‌دهد. ازاین‌رو، با توجه به اهمیت بودجه در مدیریت کلان اقتصاد کشور و طبق تأکیدات مقام معظم رهبری بر موضوع بودجه، برنامه «اصلاح ساختار بودجه» از سال 1397 توسط سازمان برنامه‌وبودجه کشور تدوین گردید که در بخش بعد به چارچوب اصلاح ساختاری و میزان اجرایی شدن آن پرداخته می‌شود. در راستای تحقق دستور مقام معظم رهبری، اجرای بندهای اقتصاد مقاومتی و نیز وظیفه ذاتی دولت مبنی بر برنامه‌ریزی و اجرای اصلاحات اقتصادی در کشور، سازمان برنامه و بودجه، چارچوب کلی طرح اصلاحات سیاستی و ساختاری بودجه عمومی را با رویکرد قطع وابستگی مستقیم بودجه به نفت تهیه کرده است.