خلاصة:
بث‌الشکوی یا شکواییه، یکی از مضامین و انواع ادبی فرعی است که به معنی درددل و گلایه کردن از رویدادهای رنج‌آور و دردناک زندگی و بازگو‌کنندۀ درد و یأس و تیره‌روزی گویندۀ آن است. شکواییه‌ها از نظر موضوع و محتوا متنوعند؛ عوامل بسیاری از جمله حساسیت‌ها و شرایط روحی خود شاعر و هچنین عوامل اجتماعی و سیاسی حاکم بر محیط زندگی او بر تنوع مضامین و مفاهیم موجود در گلایه‌ها تأثیرگذارند. آشفتگی‌ها و نابسامانی‌های سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه در قرن ششم، بالا بودن بسامد شکواییه در شعر شاعران این عهد را باعث شده است. در این مقاله با بررسی مثنوی‌های عطّار (منطق‌الطیر، الهی‌نامه، مصیبت‌نامه، اسرارنامه)، شکواییه‌ها هم از لحاظ زبان و بیان و هم از نظر محتوایی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. از نظر محتوایی، شکواییه‌ها به پنج دسته سیاسی، اجتماعی، عرفانی، فلسفی و شکواییه‌های شخصی، تقسیم شده و هر کدام به صورت جداگانه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. این اعتراض‌ها و گلایه‌ها گاه با زبانی غیرمستقیم و طنزآمیز و گاه به صورت جدی و مستقیم بیان شده‌اند.
Complaint lyrics are one of the themes and types of literary subtypes, which means to confabulate from the painful events of life and express its speaker's pain and grief. Complaint poems are diverse in terms of subject matter and content. Many factors, including the sensitivities and psychological conditions of the poet, as well as the socio-political factors influencing his environment, affect the diversity of themes and concepts existing in the complaint lyrics. The political and social disturbances in society in the sixth century have led to a rise in the frequency of complaint poetry in this period. In this article, by reviewing the poems of Attar, complaint poetry has been analyzed in terms of both language and content. In terms of content, they are divided into five categories: political, social, mystical, philosophical, and personal; and each has been investigated and analyzed individually. These poems are sometimes expressed in an indirect and humorous language, and sometimes in a serious and direct way.
ملخص الجهاز:
از منظري ديگر، گلايه ها را ميتوان جزو ادب تعليمي محسوب کرد، چراکه اين نوع شعر در عين حال که برآمده از احساسات و عواطف دروني شاعر است ، نکته هاي بسياري از اوضاع و احوال سياسي و اجتماعي و همچنين تفکرات فلسفي زمان شاعر و ارزش هاي اخلاقي و انديشه هاي حکمي و عرفاني را براي خواننده ترسيم کرده و تعليم ميدهد و به همين دليل است که محققان ادب فارسي تقسيم بندي انواع ادبي را از نظر معنا و مفهوم ، امري دشوار و گاه غيرممکن ميدانند.
١. پيشينۀ پژوهش در حوزة انواع ادبي و مباحث و مباني مربوط به انواع ، کتاب هاي معدودي وجود دارند؛ از جمله : «انواع ادبي» اثر شميسا، «انواع ادبي و آثار آن در زبان فارسي» از رزمجو، «شعر و ادب فارسي» مؤتمن که در اين کتاب ها به صورت مختصر و گاه مفصل ، بث الشکوي به عنوان يکي از انواع ادبي فرعي مورد بحث قرار گرفته است .
بحث و نتيجه گيري شکواييه ها از آنجا که برآمده از احساسات و عواطف شخصي شاعر است در تقسيم بندي انواع ادبي، اغلب جزو ادب غنايي محسوب ميشود، اما از آنجا که انواع ادبي و مضامين شعري داراي مرزهاي متداخل و درهم تنيده اي است ، گلايه ها را به ويژه در مثنويهاي عطّار ميتوان جزو ادب تعليمي نيز محسوب کرد، چراکه اين نوع شعر در عين حال که برآمده از احساسات و عواطف دروني شاعر است ، نکته هاي بسياري از اوضاع و احوال سياسي و اجتماعي و همچنين تفکرات فلسفي زمان شاعر و ارزش هاي اخلاقي و انديشه هاي حکمي و عرفاني او را براي خواننده ترسيم کرده و تعليم ميدهد.
(
, 
, 
)
