خلاصة:
«شب هول» تنها رمان هرمز شهدادی است که تحت تأثیر افکار روشنفکری نویسندگان ایرانی بعد از مشروطه به شیوه ی «جریان سیّال ذهن» نگاشته شد. نویسنده قبلاً مقالات و داستان‌های کوتاهی را منتشر ساخت که ردّ پای آن اندیشه‌ها و رویکردها در این رمان قابل مشاهده است. از مجموع گفتگوها، رفتار و اندیشه‌های اشخاص داستان، نام نویسندگان مطرح غرب و نویسندگان معاصرِ ایران می‌توان نوعی فضای ناتورالیستی را در رمان احساس کرد. از طرفی نویسنده از تکنیک جریان سیّال ذهن در نگارش رمان بهره گرفت. پرسش این‌جاست که این تکنیک در کنار اندیشه‌های ناتورالیستی چه مناسباتی ایجاد می‌کند؟ لذا جستار حاضر ابتدا اشاره‌ای کوتاه به ریشه‌های ناتورالیسم در غرب و ایران می‌اندازد و برای فضای ناتورالیستی رمان نشانه‌هایی عمومی ذکر می‌کند و در محور بعد با تأکید بر این که جریان سیّال ذهن بر روند داستان تأثیرگذار است در دو قسمت ابتدا فرصت‌ها سپس موانعی را که این تکنیک سر راه نویسنده و اندیشه‌هایش قرار می‌دهد، همراه با شواهدی از متن داستان بر می‌شمارد.
“Shab-e Howl” is the only novel by Hormoz Shahdadi which employs stream of consciousness technique under the influence of intellectuals in post-Constitutional period. The author had previously published articles and short stories whose ideas and approaches can be traced in this novel. The naturalistic atmosphere of the novel is reflected in its dialogues, the characters’ behaviors and thoughts, and also the names of Western and contemporary Iranian writers mentioned in the work. In the meantime, the writer made use of stream of consciousness technique in the novel. Now the question is whether or not such a technique has anything to do with naturalistic thoughts. This paper initially addresses the roots of naturalism in the West and Iran, enumerating general naturalistic features of the novel. Then, it analyzes the impacts of stream of consciousness technique on the story’s development, pointing to opportunities and obstacles the writer faces following the employment of the technique along with textual evidence.
ملخص الجهاز:
پرسـش ايـن جاسـت کـه ايـن تکنيـک در کنـار انديشه هاي ناتوراليستي چه مناسباتي ايجاد ميکند؟ لذا جستار حاضر ابتـدا اشـارهاي کوتاه به ريشه هاي ناتوراليسم در غرب و ايران ميانـدازد و بـراي فضـاي ناتوراليسـتي رمان نشانه هايي عمومي ذکر ميکند و در محور بعد با تأکيد بر اين که جريان سـيال ذهن بر روند داستان تأثيرگذار است در دو قسمت ابتدا فرصت ها سپس موانعي را که اين تکنيک سر راه نويسنده و انديشه هايش قرار ميدهد، همراه بـا شـواهدي از مـتن داستان بر ميشمارد.
فضــاي انديشه هاي ناتوراليستي داستان تا حدودي از خلال گفتگوهـا و رفتـار اشـخاص داستان و با توجه به درج نام برخي از نويسندگان غرب و ايران معاصر (٢) قابـل احساس است ؛ انديشه هايي کـه سـايه ي خـود را از مشـروطه بـا ترجمـه ي آثـار نويسندگان بزرگ غرب بر سر آثار برخي از نويسـندگان ايـران گسـترد و بـدين ترتيب ناتوراليسم ادبي که حاصل افکار فلسفي، نگاه علمي، جبرگرايي وراثتـي و عدم اعتقاد به ماوراي جسم و به عبارتي بازتاب رشد روزافزون صـنعت در اروپـا بود به ادبيات داستاني ايران گـام نهـاد.
پرسـش ايـن جاسـت کـه ايـن تکنيـک در کنـار حـال و هـواي ناتوراليستي چه مناسباتي ايجاد ميکند؟ آيا در روند ايـن انديشـه هـا تـأثيراتي مثبت يا منفي بر جاي ميگذارد؟ لذا مقاله در محور اول به اختصار ريشـه هـاي متعدد ناتوراليسم ادبي را در غرب، مطرح ميسازد و شواهدي عمومي را به طور مجزا از متن رمان شب هول ارائه ميدهد و در محور دوم با نگاهي انتقادي ابتدا فرصت هاي مناسـبي راکـه جريـان سـيال ذهـن بـراي گسـترده شـدن فضـاي ناتوراليستي مهيا ساخت به بحث ميگذارد و سپس محدوديت هاي ناشـي از بـه خدمت گرفتن اين تکنيک را همراه با شواهدي به روش توصيفي–تحليلي مـورد بررسي قرار ميدهـد.
(
, 
, 
)
