بررسی روانشناختی شخصیّت های دو رمان«شراب خام» و«اسیر زمان»از اسماعیل فصیح مقالة

آثار داستانی اسماعیل فصیح به لحاظ دارا بودن نکات روان‌شناسی» شخصیّت‌های ضد و نقیض روشن و تاریک با آعمال مثبت و منفی» بستر مناسبی برای یافتن تیپ‌های شخصینی واقعی در دنیای بیرون از رمان است. پژوهش حاضر, به روش توصیفی - تحلیلی و با رویکرد میان‌رشته‌ای» به بررسی شخصیّت از جهت اقتدارطلب» ماکیاولی» تیپ هم سرسخت یا خودشکوفا بودن در دو داستان شراب خام و اسیر زمان از اسماعیل فصیح می‌پردازد. فصیح علاوه بر طرح مضامین ملد نظر و جذب مخاطب» تیپ‌های شخصیّتی را نیز به نوعی در رمان تشریح می‌کند. نتیجه این که» محور بحث فصیح» شخصیّت‌های روشن و تاریک. با افکار مثبت و منفی است. هر چند که برخی از شخصیّت‌ها به لحاظ تیپ» ترکیبی از دو یا چند شخصیّت هستند.

مسألة پژوهش پیش رو این است که می‌توان با توجّه به نظریّه‌های شخصیّت‌شناسی روان‌شناسان بخصوص یونگ (Young) و فروید (Freud) به تحلیل و واکاوی شخصیّت‌های بارز رمان اسیر زمان (از جمله سرهنگ نفیسی، علی، جلال آریان، یوسف، شهرناز و افسانه) و نیز شخصیت‌های شراب خام (از جمله، جلال، یوسف، ناصر تجدّد، صمد خزایر، مهین و زهرا) پرداخت و به این سؤالات جواب داد که اولاً مباحث روان‌شناسی تا چه اندازه در آثار داستانی اسماعیل فصیح انعکاس دارد و چرا؟ دوماً شخصیّت‌های داستانی رمان‌های اسیر زمان و شراب خام اغلب در کدام دسته از تیپ‌های شخصیّتی روان‌شناسان جای می‌گیرند؟ پیشینة پژوهش براساس بررسي‌‌ها، پژوهش مستقلّی درخصوص موضوع و مضمون این مقاله تاکنون صورت نگرفته است، امّا مباحث این تحقیق نیز عاری از پیشینه نیست. صحنه‌هاي داستان‌های فصیح، بسان زندگی واقعی، گاهی آرام و بی‌تنش سپری می‌شود و گاه پرتلاطم و پرتنش؛ به‌گونه‌ای که خواننده مدام از اعصاب سمپاتیک (Sympathetic) به پاراسمپاتیک (Parasympathetic) در نوسان می‌ماند؛ صحنه‌های خشم‌آوری چون هتک حرمت به سه خواهر زیبا (پری، مهین و زهرا) و مرگ خانوادة پنج نفری آنان در فاصلة زمانی نه‌چندان دور که با پیدا شدن جسد پروانة زیبای دَه ساله (فصیح، 1370: 109) در کمتر از سه ماه پدر و مادرش نیز سکته کرده و می‌میرند (همان: 107 و 108)، تجاوز به مهین و قتل او (همان: 342)، خودکشی زهرا در اثر بارداری ناشی از تجاوز ظالمانه به دست صمد خزایر عرب (همان: 331)، صحنه‌های دلخراش سر تراشی و شکنجه‌های ناجوانمردانة افسانه و شهرناز به‌دست سرهنگ نفیسی ساواکی، کسی که از زبان آریان «جونور عجیب و عقده‌ای و فاسد و ظالم...