خلاصة:
تروریسم یکی از تهدیدات بزرگ دنیا در قرن بیست و یکم است که با استفاده از روشهای متنوع، همچون اقدامات مسلحانه، تبلیغات کاذب رسانهای و نفوذ در عقاید و ارزشهای جامعه میتواند؛ باعث اخلال در نظم و امنیت جامعه مورد نظر شود. جریان تروریستی داعش، یکی از مهمترین دغدغههای جهانی و تهدید بزرگ منطقهای، به خصوص در کشور عراق است. علیرغم شکست این گروه در عراق، اما هیچگاه نمیتوان از ظهور مجدد این گروه تروریستی غافل شد. باید در نظر داشت با وجود بحرانهایِ مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در عراق، ممکن است به مانند گذشته زمینه و فرصت برای ظهور دوباره این گروه تروریستی فراهم شود. لذا سوال اصلی این مقاله این است که: «آیا علیرغم نابودی داعش، امکان ظهور مجدد آن در کشور عراق وجود دارد؟» هدف این پژوهش نیز «شناخت و بررسی مهمترین عواملِ زمینه ساز ظهور مجدد داعش، در بستر بحرانهای سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی عراق است.» در این پژوهش از روش تحقیقِ توصیفی _تحلیلی استفاده شده است و نتیجه کلی پژوهش نشان میدهد؛ ادامهیِ بحرانهای مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی در عراق، میتوانند زمینهیِ ظهور مجدد داعش را در این کشور فراهم آورند.
ملخص الجهاز:
در خصوص مفهوم و الگوی دولت شکننده با استفاده از برخی از شاخصههایی که بنیاد صلح برای دولتهای شکننده بهکار گرفتهاست، دولت عراق مورد بررسی قرار گرفته که از دید این بنیاد، میتوان شکنندگی دولت را براساس این شاخصهها تعیین کرد: نابسامانی جمعیتی، پناهندگان و جمعیت جابهجا شده، نارضایتیهای گروهی به معنای تنش و خشونت میان گروهها، فرار و خروج مغزها، توسعه اقتصادی نامتوازن، فقر و عدم رونق اقتصادی، مشروعیت دولت، خدمات عمومی ضعیف، حقوق بشر و حکومت قانون، دستگاههای امنیتی، به معنای منازعه داخلی و تکثیر گروههای مسلح غیر دولتی، نخبگان جناحبندی شده، به معنای منازعه و رقابت میان رهبران محلی و ملی و مداخله خارجی.
در این مقاله برای تبیین امکان ظهور مجدد داعش در کشور عراق از الگوی تلفیقی مفهوم دولت شکننده و نظریه نظم و ثبات سیاسی استفاده شده است.
1 Islamic State of Iraq and Syria (isis) -1-4- شکنندگی دولت، دولت-ملتسازی ضعیف: زمینه رشد گروههای تندرو و حضور بیگانگان با عنایت به هدف این نوشتار، وضعیت شکنندگی دولت عراق از سال 2006 به بعد با توجه به چهار شاخصه شکنندگی بنیاد صلح یعنی بحران مشروعیت، ناتوانی اقتصادی، منازعات داخلی و وضعیت نابسامان جامعه مورد ارزیابی قرارگرفته است.
با عطف به سنجش 5 تا از شاخصههای13 گانه مهم این سازمان در خصوص عراق جدول زیر نشاندهنده میزان آمار استخراج شدهی این سازمان در خصوص عراق میباشد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} Corruptions Perception Index(CPI) Transparency international organization (به تصویر صفحه رجوع شود)جدول 1- رتبه عراق از نظر فساد در سالهای 2016 و 2018 Table 1- Iraq ranked corruption in 2016 and 2018 Source: https://www.